عارف قوربانی
چەند ڕۆژێکە ململانێ و ڕکابەرییەکانی نێوان حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێراق و ینک لەسەر میکانیزم و شێوازی پڕۆسەی ڕێکخستن و یەکخستنی هێزی پێشمەرگە گەیشتووەتە ئاستێک کە هیچ شتێک کە بنیات نراوە پێکەوە ناڕووخێت و نامێنێت!
ئەمەش دوای ئەوە دێت کە کەناڵە میدیاییەکان و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی هەرێمی کوردستان زیاتر بڵاودەکەنەوە کە نیگەرانییەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی کە چەند ساڵێکە هەوڵی یەکخستنی هێزی پێشمەرگەی کوردستان دەدەن، گەیشتوونەتە ئاستێک کە هەڕەشەیان لە ئەگەری… ئەگەر هێزە چەکدارەکانی هەرێمی کوردستان لە ماوەیەکی کورتدا یەک نەگرن، ئەوا هاوکاری و هاوکارییەکانیان ڕادەگرن.
هەرچەندە تا ئێستا هیچ لێدوانێکی فەرمی لە لایەن هاوپەیمانان یان لە لایەن هیچ ناوەندێکی هەرێمی کوردستانەوە بڵاونەکراوەتەوە بۆ ئەوەی جەخت لەسەر ئەوە بکرێتەوە کە بەردەوامیی هاوکاری و هاوکارییەکانی ئەمریکا و وڵاتانی دیکەی هاوپەیمانی بەستراوەتەوە بەو مەرجەوە؛ بەڵام بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی کە بەنهێنی لە کۆبوونەوە و دیدارەکانیان لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکانی هەرێمی کوردستان دەرچوون، نیگەرانن لەوەی هێزە چەکدارەکان لەژێر کۆنترۆڵ و فەرماندەیی کارەکتەرەکانی دەرەوەی پێکهاتەکانی دەسەڵاتدا بن.
ئەوان نیگەرانن لەوەی پڕۆسەی چاکسازی لە نێو هێزی پێشمەرگەدا بە باشی بەڕێوە ناچێت. هەوڵەکان بۆ ڕێکخستن و یەکخستنی هێزەکانی دەرەوەی وەزارەتی پێشمەرگە و پەیوەندیان بە وەزارەتەوە دوادەخرێت و بۆ هەمیشە دوادەخرێت.
ئەوەی لێرەدا گرنگە، ڕاستی و درۆ نییە کە ئایا هاوپەیمانان هەڕەشەی کۆتاییهێنانیان بە هاوکارییەکانیان کردووە یان نا. بەڵام ئەوەی کە دەبێت وەک ڕاستییەک لێی تێبگەین ئەوەیە کە نە ئێستا و نە لە داهاتوودا ناکرێ هیوای ئەوە بخوازین کە ئەم دوو هێزە چەکدارە بە هیچ میکانیزمێک یەکبگرن.
هۆکارەکانی ئەمەش یەک و دوو هۆکار نین کە چارەسەر بکرێن. لە بنەڕەتدا ئەم دوو هێزە لەسەر دوو قەوارەی جیاواز و دژبەیەک دامەزراون. مەحاڵە هەلومەرجی تایبەت و گشتی بۆ کردنەوەی ڕێگا بۆ یەکگرتنەوەی ئەو دوو هێزە چاک بکرێتەوە.
جگە لەوەش پێویستە هەردوو هێزی سیاسی خاوەن ئەم دوو هێزە چەکدارە متمانە بە یەکتر بکەن بۆ ئەوەی دەستبەرداری چەکەکانیان بن، بەڵام تا ئێستا ئەم متمانەیەیان دروست نەکردووە. جگە لەوەش کوردستان بە ئاسانی خاوەنی دامەزراوەی دەستووری و یاسایی بەهێزی وا نابێت کە بتوانێت لە دەرەوەی دامەزراوە فەرمییەکانی ڕێگری لە بوونی چەک بکات.
ئەزموونی پێشوو جەختی لەوە کردووەتەوە کە لە باشترین هەلومەرجەکانی دوای ڕاپەڕین (١٩٩١) و دامەزراندنی بناغەی خۆبەڕێوەبەریی کورد، هەروەها دوای ڕووخانی سەدام و ئەو دۆخە زێڕینەی کە بەسەر کورد لە عێراقدا هات؛ لەم دوو قۆناغەدا هەوڵی زۆر درا و زۆر شت بۆ ئەو مەبەستە خەرج کرا، بەجۆرێک کە هێزی چەکداری هەردوو حزب ببنە هێز و ئەو هێزانە سەر بە دامودەزگا شەرعی و دەستوورییەکانی حکوومەتی کوردی بن، بەڵام لە کۆتاییدا هەمووی لەوانە بەتاڵ و بێ ئەنجام بوون.
جگە لە هۆکارە بابەتیی و ناوخۆییەکان، پێویستە ئەوەش بگوترێ کە بە هۆی ڕکابەری و ململانێی ناوخۆییەوە کورد دابەش بوو بەسەر کوتلە ناوچەییەکان و ئەوەندە وابەستەی کوتلە دەرەکییەکان بوو کە بڕیاری تاکلایەنە لە دەستی دەرچوو. بەتایبەت بۆ کەیسێک و بابەتێکی هەستیار و چارەنووسساز وەک دروستکردنی هێزێکی نەتەوەیی بۆ کوردستان، مەحاڵە ڕێگە بدرێت هەنگاوەکان بە ئاراستەیەکی دروستدا بنرێت.
بێ هۆش نییە کە کاتێک هەڕەشە و هەڕەشەکان لەسەر هەرێمی کوردستان زیاتر دەبن، لەبری ئەوەی هێزە سەرەکییەکان هەڵوێستی خۆیان یەکبخەن و یەکگرتوو بن، لەو کاتانەدا زیاتر دەکەونە ناو سنگی یەکترەوە و یەکتر نیک دەکەن!
ئێستاش کە پلان دژی کورد لە بەر چاوی خودا دادەڕێژرێت و هەڕەشە و هەڕەشەکان گەیشتوونەتە ئاستێک کە ترسی ئەوەی هەیە تەنانەت ئەو شتانەی کە بەدەست هاتوون لەدەست بدرێن. لەم ساتەدا ڕکابەری لە نێوان هێزی پێشمەرگەدا هەیە و مەترسی ئەوە هەیە کە پێکهاتەی هێزی یەکگرتووی پێشمەرگە وەک ساڵی ١٩٩٤ لەناو بچێت.
من پێم وایە هاوپەیمانان لە ئێمە باشتر لەم ڕاستییە تێگەیشتوون. هەروەها ئاستی بێباکی و نەبوونی بەرپرسیارێتی گشتی لە ناوەندەکانی بڕیاردانی هێزە سیاسییەکان دەزانن! بۆیە ئەگەر مانەوەیان لە پشتی کوردستان و درێژەدان بە هاوکارییەکانیان بۆ کورد بکردایە بە مەرجی یەکگرتوویی کورد، زۆر لەمەوبەر بەجێیان دەهێشتین.
ئەوان سیاسەت بۆ خۆیان دەکەن، تا پێویست بێت لەگەڵمان بەردەوام دەبن و ئەگەر بەرژەوەندییەکەیان بیەوێت جێمان بهێڵێت، ڕێگای گەڕانەوەیان ئاسانە. بەڵام ئەگەر هێشتا لە ڕاستی تێنەگەیشتوون، پێویستە ئازاد بکرێن بۆ ئەوەی ناچار نەبن کارەکانیان فڕێ بدەن.
ئەگەر مەبەستیان ئەوە بێت کە هێزێکی نەتەوەیی کوردستان لەدەرەوەی هێزی حزبی هەبێت، بەو چەک و هاوکارییە داراییەی کە پێشکەشی دەکەن، دەتوانن هێزی چەکداری سێیەم دروست بکەن کە دەسەڵاتی پێشمەرگەی کوردستانە. بەڵام ئەوەی تا ئێستا هاوپەیمانان و ئەمریکا کردوویانە، تەنیا دوو هێزی چەکداری پەدەکە و ینک بەهێزتر کردووە.
ئەگەر هاوپەیمانان و بە پلەی یەکەم ئەمەریکا بیانویست هێزێکی یەکگرتوو یان هێزێک دابمەزرێنن کە حزبەکان و کارەکتەرە سیاسییەکانیان زاڵ نەبێت، ئەوا دەیانتوانی وەزارەتی پێشمەرگە و دەرەوەی میکانیزمەکانی پەدەکە و ینک بۆ بنیاتنانی و… دامەزراندنی چەندین کەتیبە و یەکەی تایبەت.
دەیان هەزار گەنج کە هیچ بەیعەتێکیان بۆ هیچ لایەنێک نییە، دەچوونە ڕیزەکانی هێزە چەکدارەکانەوە. بەڵام ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی پشتیوانی و پشتیوانیان لەو ڕێوشوێنانە کرد کە تا ئێستا گەنجێکی کورد ئەگەر بیەوێت ببێتە چەکدار لە ڕیزەکانی سوپای کوردستاندا، دەبێت ئەندامی پەدەکە یان ینک بێت.
هەرچەند دڵسۆز بێت بۆ نیشتمانەکەی، هەرچەندە نیشتمانپەروەر بێت، هەرچەندە ئازا و چاونەترس بێت و دەیەوێت شەهید بێت بۆ بەرگری لە کوردستان، مەگەر ئەندامی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێراق یان ینک نەبێت، هەروایە ڕێگەی پێنادرێت سەربازی وڵاتەکەی بێت.
سەرەڕای بوونی قەیرانی دارایی، سەرەڕای ئەوەی دەیان هەزار خوێندکار لە زانکۆکان دەرچوون و بێکارن و ناتوانرێت دامەزراو بن، بەڵام لە ماوەی ١٠ ساڵی ڕابردوو و تا ئێستا هەزاران کەس لە بواری ئەمنی و سەربازیدا دامەزراون دامەزراوەکان بە هەمان میکانیزمی پێشوو.
ڕۆژ لە دوای ڕۆژ ژمارەی دامودەزگا ئەمنی و سەربازییە جیاوازەکانی حیزبەکان بەرفراوانتر دەبێت. ئەمەش جەخت لەوە دەکاتەوە کە هیچ نیازێکی ڕاستەقینە بۆ بنیاتنانی هێزێکی چەکداری بێلایەن نییە.
چونکە هیچ هەنگاوێک نەنراوە بۆ دەستەبەرکردنی دەرفەتی یەکسان بۆ ئەو گەنجانەی کوردستان کە دەیانەوێت خزمەتی وڵات بکەن لە ڕیزەکانی سەربازی و دامەزراوە ئەمنییەکان، لەسەر بنەمای تەمەن و توانا و لێهاتوویی، بەبێ گوێدانە بۆچوون و بیروباوەڕی سیاسی.
بۆیە پێویستە واز لە یەکخستنی هێزەکانی پەدەکە و ینک بهێنن. بەهۆی ئەو مەشق و ڕاهێنانە حزبی و پرەنسیپە سەربازییانەی کە چووەتە ناو خوێنی هەموو ئەندامانی هێزە ئەمنییەکان و هێزە چەکدارەکانەوە، هەرگیز چاوەڕوانی ئەوە ناکرێت متمانەی یەکتر لە نێوانیاندا دروست بکات.
ئەگەر بە هەموو شێوەیەک تێکەڵ بکرێن، لە سروشتیترین حاڵەتی جیابوونەوەدا جیا دەبنەوە. بۆیە ئەوانەی خەمی ئەوەن کە کوردستان دەسەڵاتێکی هەبێت کە باوەڕی بە حیزبەکان نییە، بەڵکو باوەڕی بە کوردستان هەیە؛ پێش هەموو شتێک پێویستە باوەڕیان بەوە هەبێت کە هێزەکانی ئێستا بۆ یەکڕیزی سوودیان نەماوە و بیر لە میکانیزمی بنیاتنانی هێزێک لە دەرەوەی پەیوەندیی حزبی بکەنەوە.
ئەگەر بەراستی هاوپەیمانان و ئەمەریکا دەیانەوێت کوردستان خاوەنی دەسەڵاتێکی وا بێت، یان ئەگەر لەناو دامودەزگاکانی حکومەتی کوردی و کارەکتەرە سیاسییەکانی حزبەکاندا ئەم خەون و خەمخۆرییەیان هەبێت، ئەوا ڕێگەی دروست ئەوەیە کە توانا و تواناکانی حکومەت لە پێشینەدان و هاوکاری دەرەکی بەفیڕۆدان لەسەر خەونی یەکخستنی هێزەکانی پەدەکە و ینک، لەبری ئەوە هەوڵی دامەزراندنی هێزێکی بێ حزبی تازە دروستکراو بدەن.
سەرچاوە
