نوێنەری دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، ئەمریکا ڕێگای داوە بە سەرکردایەتی نوێی سوریا بۆ هێنانە ناوەوەی هەزاران چەکداری پێشووی جیهادی بیانی لە سوپای نیشتمانیدا، بەمەرجێک بەشێوەیەکی شەفافانە ئەو کارە بکات.
سێ بەرپرسی بەرگری سوریا ڕایانگەیاند، بەپێی ئەو پلانە، نزیکەی ٣٥٠٠ چەکداری بیانی کە بە شێوەیەکی سەرەکی ئویغورەکانی چین و وڵاتانی دراوسێ (توڕکیا) دەچنە پاڵ یەکەیەکی تازە پێکهێنراو، فیرقەی ٨٤ سوپای سوریا، کە سورییەکانیش لەخۆدەگرێت.
لە وەڵامی پرسیاری ڕۆیتەرز لە دیمەشق کە ئایا واشنتۆن پەسەندی کردووە بۆ تێکەڵکردنی چەکدارانی بیانی لە سوپای نوێی سوریادا، تۆماس باراک، باڵیۆزی ئەمریکا لە تورکیا کە مانگی ڕابردوو وەک نێردەی تایبەتی ترەمپ لە سوریا دەستنیشانکرا، وتی: “دەڵێم لێکتێگەیشتنێک هەیە، لەگەڵ شەفافیەت”.
ئاماژەی بەوەشکرد، باشترە ئەو چەکدارانە کە بەشێکی زۆریان “زۆر دڵسۆزن” بۆ ئیدارەی نوێی سوریا، لە چوارچێوەی پڕۆژەیەکی دەوڵەتیدا بمێننەوە نەک بەدەرکردنیان.
چارەنووسی ئەو بیانیانە کە پەیوەندییان بە یاخیبووانی هیات تەحریر شامی سوریاوە کرد لە کاتی شەڕی ١٣ ساڵەی نێوان گروپە یاخیبووەکان و سەرۆک بەشار ئەسەد، یەکێک بووە لە پرسە پڕ لە کێشەکان کە ڕێگری لە نزیکبوونەوەی لەگەڵ ڕۆژئاوا کردووە، لەو کاتەوەی کە HTS کە لقێکی یەکجارەکی قاعیدە بووە و ساڵی ڕابردوو ئەسەدی ڕووخاند و دەسەڵاتی گرتە دەست.
لانی کەم تا سەرەتای مانگی ئایار ئەمریکا داوای لە سەرکردایەتی نوێ دەکرد کە بە شێوەیەکی بەرفراوان چەکدارانی بیانی لە هێزە ئەمنییەکان دوور بخاتەوە.
بەڵام ڕێبازی واشنتۆن بۆ سوریا گۆڕانکارییەکی بەرچاوی بەسەردا هاتووە، لەدوای ئەوەی ترەمپ لە مانگی ڕابردوودا گەشتێکی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کرد. ترەمپ ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر لابردنی سزاکانی سەردەمی ئەسەد بۆ سەر سوریا، لە ڕیاز چاوی بە ئەحمەد ئەلشەرا سەرۆکی کاتی سوریا کەوت و باراکی دۆستێکی نزیکی خۆی وەک نێردەی تایبەتی خۆی ناوبرد.
دوو سەرچاوەی نزیک لە بەرگری سوریا بە ئاژانسی ڕۆیتەرزیان ڕاگەیاندووە، جەولانی و بازنەکەی لەگەڵ قسەکەرانی ڕۆژئاوادا موناقەشەیان کردووە کە هێنانی چەکدارانی بیانی بۆ ناو سوپا کەمتر مەترسی ئەمنی دەبێت لە وازهێنانیان، ئەمەش دەتوانێت بیانباتە ناو خولگەی قاعیدە یان دەوڵەتی ئیسلامی.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا و وتەبێژی حکومەتی سوریا وەڵامی داواکارییەکانی بۆ لێدوانیان نەدایەوە.
نیگەرانییەکانی چین
هەزاران کەسی بیانی موسڵمانی سوننە لە سەرەتای شەڕی ناوخۆی سوریا کە ماوەی ١٣ ساڵە بەردەوام بوو، پەیوەندییان بە جیهادیەکان سوریاوە کرد بۆ شەڕکردن لەگەڵ ئەسەد، کە خۆی لەلایەن میلیشیا شیعەکانی سەر بە ئێرانەوە هاوکاری دەکرا.
هەندێکیان کوتلەی تایبەت بە خۆیان پێکهێنا، هەندێکی تریش پەیوەندییان بە گروپە دامەزراوەکانی وەک دەوڵەتی ئیسلامیەوە کرد، کە بۆ ماوەیەکی کورت خەلافەتیان لە ناوچەکانی سوریا و عێراق ڕاگەیاند پێش ئەوەی لەلایەن کۆمەڵێک هێزەوە کە هەم لەلایەن ئەمریکا و هەم ئێرانەوە پشتیوانیان لێدەکرا، تێکبشکێنرێت.
ئەم بیانی لەناو HTS ناوبانگێکی زۆریان بەدەستهێنا وەک چەکدارێکی دڵسۆز و دیسپلین و بەئەزموون و بڕبڕەی پشتی ئەو گروپە نوخبەیانەی کە پێیان دەوترێت یەکەکانی خۆکوژی پێکهێنا. ئەوان لە ساڵی ٢٠١٦ەوە دژی دەوڵەتی ئیسلامی و لەگەڵ باڵەکانی تری قاعیدە شەڕیان کردووە، کاتێک کە HTS لە گروپی ئوسامە بن لادن دامەزراندووە.
ئەو چەکدارە ئویغورانەی لە چین و ئاسیای ناوەڕاستەوە هاتوون، ئەندامی پارتی ئیسلامی تورکستانن، کە گرووپێکە لەلایەن پەکینەوە وەک تیرۆریست دەستنیشان کراوە. بەرپرسێکی سوریا و دیپلۆماتکارێکی بیانی ڕایانگەیاند، چین هەوڵیداوە کاریگەریی ئەو گروپە لە سوریا سنووردار بکرێت.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین وتی: چین هیوادارە سوریا دژایەتی هەموو جۆرەکانی تیرۆر و هێزە توندڕەوەکان بکات لە وەڵامی نیگەرانییەکانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا.
عوسمان بوغرا، بەرپرسێکی سیاسی TIP، لە بەیاننامەیەکی نووسراودا بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە، ئەو گرووپە بە فەرمی هەڵوەشاوەتەوە و تێکەڵ بە سوپای سووریا بووە.
وتیشی: “لە ئێستادا ئەو گروپە بە تەواوی لەژێر دەسەڵاتی وەزارەتی بەرگریدا کاردەکات، پابەندە بە سیاسەتی نیشتمانی و هیچ پەیوەندییەکی بە قەوارە و گروپە دەرەکییەکانەوە ناپارێزێت”.
لە مانگی کانوونی دووەمدا، دانانی مشتێک جیهادی بیانی کە بەشێک بوون لە سەرکردایەتی باڵای HTS بۆ پۆستە باڵا سەربازییەکان، حکومەتەکانی غەرب نیگەران کردبوو، ئەمەش نیگەرانییەکانی لەبارەی ئاراستەی سەرکردایەتی نوێی ئیسلامیی سوریای هێنایە ئاراوە.
داواکارییەکانی بەستنی دامەزراندن و دەرکردنی چەکدارە بیانییە پلەدارەکان بووە خاڵێکی سەرەکی ناکۆکی لەگەڵ واشنتۆن و وڵاتانی دیکەی ڕۆژئاوایی تا هەفتەی کۆبوونەوە گرینگەکەی ترەمپ لەگەڵ جەولانی.
شەرع ڕایگەیاندووە، ڕەنگە ڕەگەزنامەی سووری بە چەکدارە بیانییەکان و خێزانەکانیان بدرێت، بەهۆی ڕۆڵی ئەوان لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەسەد.
عەباس شەریفە، شارەزای گروپە جیهادییەکان کە بنکەکەی لە دیمەشقە، ڕایگەیاندووە، ئەو چەکدارانەی کە لە سوپادا جێگیرکراون، دڵسۆزییان بۆ سەرکردایەتی سوریا نیشانداوە و “لەڕووی ئایدیۆلۆژییەوە فلتەرکراون”.
بەڵام “ئەگەر وازیان لێبهێنیت ئەوا دەبنە نێچیری داعش یان گروپە توندڕەوەکانی تر” وتی.
ڕاپۆرتکردن لەلایەن تیمۆر ئەزهەری لە دیمەشق و سلێمان ئەلخالیدی لە عەممان ڕاپۆرتی زیادە لەلایەن مایا گێبەیلی لە بەیروت و لیز لی لە پەکین مۆنتاژ لەلایەن پیتەر گراف.
وەرگێڕاوە لە لایەن هەواڵنامەی کوردیا
سەرچاوە
- ضرورت پلتفرم آلترناتیو - 06/05/2025
- ئەمریکا ڕێگای دا بۆ هێنانی تێڕۆڕیستان پێشووی جیهادی بیانی و تورک بۆ ناو سوپای سوریا - 06/03/2025
- خەڵاتی قەڵەمی “ھەژار” گوللەیەک بۆ ناسنامەی کوردی - 06/02/2025