کنفدراسیون ایوبیان: امپراطوری اخلاق و حکمت

د. پژواک کوکبیان

سرآغاز

در سینما و تاریخ متون زبانهای خاورمیانه از صلاح الدین ایوبی تنها به عنوان فاتح بیت المقدس و اورشلیم نام بردە می‌شود و متاسفانه دو قرن تاریخ زرین امپراطوری ایوبیان در پیروزی و فتح جغرافیایی چند ماهه بیت المقدس (اورشلیم) خلاصه می‌شود. به عبارت دیگر از دویست سال امپراطوری فقط چند ماه فتوحات مربوط به اورشلیم برجسته می‌شود.
در تمامی اسناد و متون دولتهای خاورمیانه از ایوبیان به عنوان سلسله و خاندان نام میبرند در حالیکه به زعم تلاش اشغالگران کنونی مزوپوتامیا و کوردستان اکثریت متون انگلیسی ایوبیان را به عنوان امپراطوری شناسانده‌اند. کتب و دانشنامەهای دانشگاهی نیز مشخصات یک امپراطوری را در ایوبیان برجسته مینمایند. سوال اینجاست آیا به دلیل هویت کوردی این امپراطوری بوده که در متون فارسی اهمیت این دورە این چنین مغفول و کوچک نمایاندە شدە و یا به دلیل عدم خوانش منابع و سرچشمەهای معتبر این چنین در محاق فراموشی و کتمان خاورمیانەای افتادە است. به گمان راقم این سطور در ترجمە اسناد دورە ایوبی (به زبانهای فارسی و عربی) به عمد و یا سهوا فقط به نقش جنگاوری ایوبیان و شخص صلاح الدین اشارە شدە است و سایر ابعاد امپراطوری ایوبی که نزدیک به دو قرن شاهراه تجاری و اقتصادی جهان را مدیریت و ادارە نمودە و صنایع نوینی بنا نهادند، اشارەای نمی‌شود. این مساله که برای نخستین بار سیستم تجارت دریایی با تمام ملزومات آن(سیستم مالی، حقوقی، حکمرانی) توسط ایوبیان با دنیای غرب بنا می‌شود، مساله سادەای نیست و این خود زیر بنای صحیح تجارت مدرن بین الملل را نشان می‌دهد، به عبارت دیگر ٩٠٠ سال پیش مفاهیم مدرن تجاری و کشتیرانی توسط ایوبیان بنیان نهاده شدە است. در دو قرن گذشته میزان توجه به تاریخنگاری امپراطوری ایوبیان افزایش قابل ملاحظه ای در جوامع انگلیسی زبان یافته است اما این مدارک ، حقایق و مستندات در متون ایران و اعراب مشاهده نمی‌شود. گویا تمایلی به ارائه این مطالب نمی‌باشد.
هدف از این نوشته ارائه خلاصەای از تحقیقات منتشر شده توسط مورخان غربی است که توسط همسایگان کوردستان نادیده گرفته شده است.

حکومت و سیستم

قلمرو امپراطوری ایوبیان که توسط صلاح الدین بنیان نهاده شد، یک کنفدراسیون از فدراسیونهای مستقل بود که سلطان با چندین لشکرکشی نظامی به صورتی منظم فتح کرد. سلطه امپراطوری ایوبیان هیچ گونه ساختار سیاسی مرکزگرا و متمرکز را نشان نمی داد؛ بلکه مجموعەای از کنفدراسیونهای فدرال و مستقل بود. (هرچند ایالتهای فدرال معمولا استقلال ایالتی خود را حفظ می‌کنند و بسیار مشابه کنفدراسیون اولیه کولولنیهای آمریکا می‌باشد که بعدها به سیستم کنونی و یک قانون اساسی تحت نام ایالات متحده آمریکا تحول یافت) هر یک از این ایالات بر اساس یک سلسله مراتب منظم توسط یک امیر که نسب خانوادگی از ناحیه پدر به ایوب (پدر صلاح الدین) و یا عمویش شیرکوه می‌داشت، اداره می شد.

سلطان را وزیر، قاضی، خزانه دار و دیگر افسران دولتی که با دقت انتخاب می‌شدند، مشاوره و یاری میدادند. این دولتمردان، مردان توانا ، دانا، حکیم و صادقی بودند، که نه تنها دولت را خدمت می کردند، بلکه تجربیات و روشهای اداره امپراطوری را در شکل کتاب هایی در مورد بیوگرافی، تاریخ و دیگر علوم مکتوب مینمودند. آنها هم دولتمدار بودند و هم استادان مدارس نظامی و علمی.

از دیدگاه سیستم حکمرانی و ساختار ، ذکاوت و تدبیر صلاح الدین نشان می‌دهد که ساختار سیاسی از یک سلطنت تکصدایی و پادشاهی به یک کنفدراسیون سرزمین ها و ایالات فدرال تبدیل میشود – تقسیم پادشاهی به مجموعه ای از حوزەهای مالیاتی مستقل و امارات هایی که بعدا هرکدام تبدیل به یک قلمرو حکمرانی (دولت) رهبران بعدی ایوبیان شدند. در این فرایند، بستگان، ژنرال ها و استانداران به شاهنشینهای مستقل تبدیل شدند. ایالات متحده ایوبیان توصیف مناسبی برای چنان سیستم حکمرانی می‌باشد (جالب است که تنها دولت موجود خاورمیانه که فدرال است ، امارات متحده عربی میباشد که به گزارش منابع آمریکایی باثبات ترین کشور خاورمیانه می‌باشد).

هر ایالت به چندین دولت-شهر تقسیم شده و هر دولت-شهر توسط والی اعظم ادارە می شد. هر والی دارای خزانه مستقل (بیت المال)، زرادخانه مستقل (بیت السلاح)، پلیس و نیروهای دفاعی شهری مستقل بوده است. ادارەایی برای نظارت بر کانال ها و آبیاری ، ادارەای دیگری جهت مالیات و بودجە و هزینه های عمومی و ادارە دیگری برای حمایت از بردگان و ارباب رجوع تاسیس شدە بود. هموارە یک دفتر پست برای نظارت بر شترهای چاپار و قاصد مراسلات موجود بوده که خدمات ویژه کبوتران نامەبر را برعهده می‌داشته است. نظام نظارت و بازرسی (محتسب) تخلفات تجار، کسبه و بازاریان رابررسی میکرده، همچنین دارای سایر وظایف چون نظارت بر اوزان و مقیاس(نظارت بر عیار سکه و مسکوکات) ، ممنوعیت و مجازات معاملات جعلی، تضمین اجرای قراردادها و پرداخت بدهی ها بوده است. افزون بر آن، والی چندین مسئولیت قانونی، اقتصادی، پلیسی و مذهبی بر عهده داشته که یکی از آن وظایف، پاسداری از اخلاق و عفت عمومی در شهر بودە،اختیار قانونی به او اجازه دستگیری اشرار  و بدمستان را می‌داده است. [1]

اما او نمی‌توانست نقش قاضی را ایفا کند. این نکته بسیار مورد توجه است که چندصد سال پیش از مفهوم تفکیک قوای سه گانه، این ساختار در نزد امپراطوری ایوبیان رعایت می‌شده است و مشخص نیست که چرا در نوشتارهای منتسکیو، جان لاک و بنتام به این سنت تاریخی اشاره نشده است.

برحسب وظیفه والی و استاندار دولت-شهر ناظر و مسئول سیستم پیشگیری از آزار و بی رحمی نسبت به حیوانات، بندگان و بردگان، چه به شکل شکنجه فیزیکی و یا سوءاستفاده و بیگاری بودە است. صلاح الدین دستور داد تا خیابان ها همواره منظم و پاکیزه نگهداری شوند و خرید و فروش آزاد کالا و خدمات در تمام خیابان ها میسر باشد. اگر چه هر شهر مشخصا دارای خودمدیریتی کامل بود، اما دولت کنفدرال ناظر و پاسدار بر تمام این ادارات از طریق دادگاه های بالای کنفدرال را داشته است. ادارە و سیستم ایوبیان تا به آن میزان مدرن بوده که چنین سیستمی در واقع همان ارجاع موارد مورد اختلاف قانونی ایالتی به دادگاههای فرا ایالتی [همانند فدرال در آمریکا] را تداعی میکند. [2]

یکی از عناصر کلیدی تثبیت قدرت سلطان صلاح الدین، واگذاری بخشهای گسترده ای از اراضی کشاورزی دره نیل به لشکریان خود بود. در مصر صلاح الدین سیستم تقسیم اراضی زمین اقطاعی، iqta را به صورتی توزیع نموده بود که زندگی حداقلی لشکریان را تامین کند. [3]

در حقیقت ارتش مرکزی که بودجه هنگفتی را ببلعد موجود نبوده، بلکه نیروی نظامی بخشی از نیروی اقتصادی تولیدکننده و از شمار کشاورزان بودەاند. احتمالا الگوی کنفدراسیون از سرزمینهای قرەخان های آمودریا اخذ شده است. قرەخان ها، ساختارهایی سیاسی آن سوی آمودریا بودند که شامل پادشاهی های مستقل دیلمی و کوردی می‌شدند که در نواحی ارمنستان و شمال غربی زاگرس حکومت می‌کردند. این حکومتها، تشابهات سیاسی بیشتری با هریک از فدراسیونهای درون کنفدراسیونی که سلطان صلاح الدین بعدها بنیان نهاد نشان می‌دهند. هرچند در برگەهای تاریخی و اسناد مورخان ایرانی، هرگز به حکومتهای کوردی، ارمنی و دیلمی مابین شمال غرب ایران و آمودریا اشارەای مشاهده نمی‌شود.

ممکن است که صلاح الدین از نزدیک با نحوه اداره فدراسیون حکومتهای مستقل در ارمنستان و آمودریا آشنا بوده زیرا که وی در تکریت متولد شد و در بعلبک و دمشق رشد کرد و همواره ارتباطات خود را با خاندان شاذی ، عمویش شیرکوه و پدرش ایوب که مستقر در ارمنستان و آران بودند حفظ کرده است. احتمالا شیوه حکمرانی کنفدرال را از همان نوجوانی و جوانی تجربه نموده است. پدربزرگ وی، شاذی[Shadhi ibn Marwan] ، تا حدود ١١٣٠ میلادی در ارمنستان بوده و در آن سال همراه با دو فرزندش (ایوب و شیرکوه) به تکریت مهاجرت میکند. ابن اثیر ریشه پدربزرگ صلاح الدین را از جغرافیای ارمنستان/آذربایجان میداند. همانطور که مینورسکی (Minorsky) استدلال می کند، “[مهاجرت] آنها تجارب و خاطرات یک سیستم سیاسی و اخلاقی را با خود بە همراه داشتند.”

 

سیستم دفاعی و نظامی

سلسله مراتب نظامی منظم و سیستماتیک صلاح الدین به همراه وجوهات و هدایای فراوان دریافتی از اروپا به امپراطوری ایوبی امکان داد تا شمار زیادی استحکامات نظامی، پادگان و قلعه را در سرتاسر شام، کوردستان و مصر بنیان نهد. درآمد حاصل از تجارت رو به رشد امپراطوری به ویژه از طریق عکا (Acre) ، صور (Tire)، بیروت و انطاکیه (Antioch / San Simeon) به سرعت جایگزین اجاره و مساقات اراضی کشاورزی قرن دوازدهم شد. در حقیقت با حکمت صلاح الدین هزینه نظامی از مالیات تجاری بر تجارت مدیترانەای تامین میشد و از بهره‌کشی از کشاورزان بی نیاز شد.

همه این موارد به وضوح نشان می دهد که دولت های اروپایی طرف تجارت امپراطوری ایوبی نیز به شکوفایی اقتصادی رسیدەاند که توانایی پرداخت مالیات و تجارت دریایی با ایوبیان را داشتەاند. صلاح الدین با رونق تجارت هم امپراطوری را ثروتمند نمود هم تجار اروپایی از آن منتفع شدند. به وضوح تجارت و ثروت اروپا در رونق تجارت بندر آکره(عکا) تاثیر داشتە است. دولت-شهرهای پیزا، جنوا و ونیز، دارای قراردادهای تجاری متنوع با امپراطوری ایوبی بوده‌اند. این بدان معنی است که هریک از فدراسیونهای ایوبی خود سیستم قراردادی و قضایی مستقل داشتەاند.

صلاح الدین نیک میدانست که جز با سیستم دیوان سالاری مرتب و منظم، حکمرانی ممکن نخواهد بود و استبداد متمرکز و مرکزگرا، قابل انطباق بر کنفدراسیون خانوادگی که هر کدام انتظار حفظ قلمرو برای نوادگان و فرزندان خود بودند نخواهد بود.

ستون فقرات امپراطوری ایوبی ارتشهایی مجرب و آموزش دیده از سوارنظام ترک و کورد بوده که شماری از امیران اعراب بدوی (Bedouin) نیز نیروی ذخیره آن را تشکیل میدادند. اگرچه ایوبیان کورد بودند، اما شمار ترک ها در ارتش آنها فزونی داشته است. صلاح الدین لشکر غلامان سیاه پوست را که از مصری ها، اعراب، ارمنی های رانده شده و فاطمیان مصر تشکیل یافته بود، منحل نمود. او نیروی ویژه ای از کردها و ترک ها را به وجود آورد که حدود ١٢٠٠٠ اسب سوار داشت. ارتش مجرب امپراطوری ایوبی در مصر، سوریه، کوردستان و بین النهرین شامل ٢٠٠٠٠ اسب سوار(سواره‌نظام) زبده بوده که در زمان جنگ، صلاح الدین می توانست تا ١٢٠٠٠ سواره‌نظام ذخیره به آن بیفزاید. بطور مثال، پس از مرگ نورالدین، امپراطوری تنها با ٧٠٠٠ سواره‌نظام سوریه را فتح نمود. در سال های بعدی از حاکم حلب می توانست ١٥٠٠ سواره‌نظام بسیج کند، درحالی که یک نیروی قدرتمند ٨٠٠٠ سواره‌نظام از ایالات کوردستان/بین النهرین را همیشه همراه داشت. نیروی امپراطوری زمانی افسانەای شد که بقایای ارتش قدرتمند خوارزمی با ١٠٠٠٠ نیروهای نظامی به آنها پیوستند، و به کمک این نیروها در سال ١١٨١ نیروی دفاعی مصر دوباره سازماندهی شدند. تعداد نیروهای ایالت مصر ٨٤٢٠ تن بودند که ١١١ تن از امیران، ٦٩٧٦ تن تواشیح و ١٥٣١ نفر از غلامان سیاه (سیاه پوست از آفریقا) در خود داشت که کل هزینه آنها ٣،٦٧٠،٦٠٠ دینار ،( احتمالا در سال) بودە است. این اعداد شامل نیروهای غیررسمی بی زمین ، داوطلبان دفاع ملی (فاطمی های مصر) که بودجه آنها از مالیات عشر (١/١٠) از مالکان زمینهای اقطاعی الشرقیه و البحیره، دمباط و نواحی پورت سعید تامین میشد، نبوده است. هزینه این نیرو کمتر از ١٠٠٠٠ دینار بود. گاهی اوقات ایوبیان عیار نقره موجود در سکەها را کاهش می داند که بطور موقت تمامی حقوق و دستمزد پرداخت شود اما بالطبع این سبب تورم میشد که این تاکتیک توسط جانشینان وی ادامه پیدا نکرد. در دوران مدرن تامین مخارج جنگ به همین روش و با کاهش ارزش پول (چاپ پول و اسکناس) انجام می‌شود.

 

اخلاق و اعتماد زیربنای تجارت بین الملل

در زمان صلاح الدین مسیحیان نیز تحت تأثیر اخلاق اسلامی برادری و مروت قرار گرفتە بودند. بر اساس علاقەای که مورخان اروپایی به نگارش زندگینامه حاکمان امپراطوری ایوبی داشتەاند،از آنها به احترام یاد می‌کرده‌اند. یک شاهزاده آلمانی همواره از دوستی خود با صلاح الدین با احترام یاد می‌کرد. غالبا پیش از آن عموما مسلمانان را با مفاهیمی چون غنیمت، جهاد، انفال و فتوح زمین های فتح شده جنگی می‌شناختند. این منش و اخلاق صلاح الدین بود که سفارش مکرری به پیروی از اخلاق و جوانمردی در رابطه با غیرمسلمانان حتی در شرایط فتح و پیروزی می‌نمود.

ریچارد شیر دل، خواهر خود را به ازدواج با برادر صلاح الدین، العدل، ترغیب کرد و پیشنهاد نمود که هدیه عروسی زن و شوهر، شهرهای آکرە(عکا) و اورشلیم برگزیده شود تا منازعه مسلمانان و مسیحیان پایان یابد. مسیحیان و مسلمانان در امپراطوری چنان رابطه دوستانه ای در حوزه عمومی ایجاد کردند که گاه در دعواهای داخلی خود، مسیحیان از دوستان مسلمان خود در برابر همکیشان خود کمک می گرفتند.

 

مالیه و دارایی

امپراطوری ایوبی سیستم اقتصادی پررونقی را هم برای تجار و بازرگان و هم برای کارگران به ارمغان آورد. این امر تا حدی ناشی از احیای سیستم پولی دوگانه (طلا و نقره) بوده که بخش بزرگی از نقره موردنیاز خود را از آسیای مرکزی و بخشی از اروپا وارد می‌نمود. در طی حکمرانی شخص صلاح الدین، با وجود اینکه مصر به قحطی گسترده‌ای دچار شد، ولی تدبیر مالی سلطان صلاح الدین مصر را از بحران می‌گذراند.

جانشینان صلاح الدین، خصوصا ، مالک الکامل در سال ١٢٢٥ میلادی سکەهای نقره «کمالی» با عیار ٦٦٪ را مجددا احیا کردند. این خود نشانگر بصیرت فراوان ایوبیان در ٩٠٠ سال پیش بوده که حتی با استانداردهای موجود هنوز مساله ثبات واحد پولی هر کشوری از مشکلات اساسی حکمرانی و کشورداری مدرن می‌باشد.

فراوانی پول در گردش و سکەهای نقره یکی از دلایل رونق اقتصادی امپراطوری ایوبی ذکر می‌شود، این مساله که پیش از قرون وسطی چنین سیستم مرتب و موفق مالی و پولی در چنین امپراطوری گسترده‌ای برقرار بودە ، تا بە امروز مغفول ماندە است. در متون تاریخ اقتصاد مالی رونق صنعتی رابطه مستقیمی با استاندارد پولی مبتنی بر نقره نشان میدهد. دولتمردان ایوبی مصر و سوریه مقادیر زیادی سکه های نقره جهت تسهیل تولید و تجارت در اختیار داشتند. ایالت سوریه بدلیل نزدیکی به مناطق آسیای میانه و وفور منابع نقره از ایالت مصر ثروتمندتر بودە ، ارتباط دریایی با اروپای مسیحی نیز در رونق تجارت تاثیر داشتە است. با وجود کسادی و مشکلات مالی مصر ولی باز هم استاندارد سکه های نقره ای امپراطوری ایوبی نشان از سلامت مالی، اخلاق حرفەای، حکمت و فراست ایوبیان در دولت‌مداری داشتە است. آنها از اختلاس و تقلب سیستماتیک دولتی و فساد ساختاری منزه و درامان بودەاند. [4] همین رونق و وفور نعمت در دوره ایوبیان سبب افزایش قابل توجه جمعیت سوریه و مزوپوتامیا-بین النهرین به ویژه در شهرهای بزرگ میشود. بیرون از دروازه شهرهایی چون موصل، دمشق و دیگر شهرها، امکانات جدیدی برای بازار های جدید (همانند شهرکهای تجاری Outlet Mall) و کاروانسراها، مدارس و مساجد توسط حاکمان ایوبی تأسیس می‌گردد. لذا امید و زندگی به اقتصاد جدید و کسب و کار تجاری تزریق می‌شود. بازارهای اسکندریه، شام، حلب و دمشق مکررا توسط تجار غربی برای خرید کالای امپراطوری ایوبی بازدید می شود. [5] بستر تمدنی که تا امروز هم در سوریه و شمال مزوپوتامیا در جریان میباشد.

قابل ذکر است که امپراطوری بدون سیستم مالی و پولی پیشرفته نمی‌توانست دوام یابد و گویا ابزارهای مالی که برای آن دوران بسیار پیشرفته بوده در امپراطوری ایوبی استفاده می‌شد. به عنوان مثال قیمتهای پایدار و ثبات ارزش پول توسط مفهوم قیمت مطلق (thaman mutlaq) ارزیابی و تثبیت شدە است. تنوع در بازارهای مالی کاملا مدرن و کارآمد و استفاده از اشکال غیر فیزیکی پول، همانند اوراق بهادار، حواله (hawala) و چک (suftaja) در دوران صلاح الدین توسعه میابد. هرچند ابزارهای مالی غیر پولی نیازمند حلقه معتمد و جامعه کوچکتری از تجار و بازرگانان در شهرهای بزرگ تجاری و صنعتی حتی در دوردست، بودە است.

حجم تجارت بین المللی ایوبیان به دلیل رشد مبادله کالا با دولت-شهرهای ایتالیا افزایش یافت. مزید بر آن، صلاح الدین معاهدات و قرادادهایی تجاری که با شرکای تجاری غربی خود امضا نمودە بر اساس استانداردهای امروز قوانین تجاری بسیار پیشرفته و کاملی میباشد. بازرگانان ایتالیایی از مزوپوتامیا و شمال سوریه(روژئاوا) مقادیر انبوهی پنبه را به عنوان مواد اولیه برای صنایع در حال شکوفایی لومباردی(Lombardi) حمل و نقل میکردەاند. فرمانداران ایالتی امپراطوری ایوبی جهت تدارکات نظامی و جنگ های خویش به چوب جنگلی، الوار، آهن و مواد دیگر اروپا نیاز داشتند و به سهولت توسط بازرگانان ایتالیایی برای ایشان فراهم میشد. این نیاز دوجانبه سبب عقد معاهدات تجاری بر اساس اصول تجارت آزاد(دریایی)، کاهش تعرفه گمرکات و نرخ تنزیل کالایی کمتری میشد و اروپاییان حق استفاده و مالکیت انبار در سرزمینهای ایوبی برای نگهداری موقت و یا انبارداری کالا می‌داشته‌اند. این انبار و مکان فنداکو (fondaco – مسافرخانه با فضای انبار بزرگ مخصوص تاجر خارجی) نامیده می‌شدە است. جالب است که بازرگان ایتالیایی به دولت ایوبی آن میزان اعتماد داشتە که سرمایە کالایی خود را در خاک امپراطوری با ضمانت سلطان انبار میکردە است در همان زمان که ایرانیان با کشتار بازرگانان و فرستادگان مغول (خوارزمشاهیان، مغولان) مسبب حمله مغولان به تمام آسیا و فلاکت تمامی آسیا میشوند. امپراطوری با اخلاق و سیستماتیک ایوبی شبکەای پیشرفته از تجارت و بازرگانی بین المللی بین آسیا و اروپا تاسیس نمودە بود که مغرضانه تالیفی دربارە آن در نوشتار و گزارش مورخان ایرانی، عرب و خاورمیانەای به چشم نمیخورد(تمرکز مدارک خاورمیانەای فقط دربارە فتح اورشلیم و پیروزی بر مسیحیان می‌باشد). حتی امروز هم شرکتهای هواپیمایی از پارک شبانه هواپیما در مقصد خودداری می‌کنند و برنامه پروازها به صورتی است که هواپیما در مبدا سفر روزانه خود را به پایان برساند.

در ادامه گزارش رونق و ثبات تجاری به صورت نمونه، دولت-شهر پیزای ایتالیا در سال ١١٧٣ قراردادی با صلاح الدین منعقد میکند صریحا واردات چوب مصری و الوار در آن مورد توافق قرار میگیرد. فرستادگان ونیز با خود سلطان مصر در سال های ١٢٠٨، ١٢١٧، ١٢٣٨ و ١٢٤٤ تفاهمات تجاری منعقد میکنند این قرادادها دوجانبه بوده و همچنین ونیزی ها با استاندار حلب در سال های ١٢٠٨، ١٢٢٥، ١٢٢٩ معاهدات جداگانەای به امضاء رساندند. معمولا این قراردادها توسط قرامیت ها که شرکتهای صاحب کشتی و حمل بودند به امضا میرسید، مقر آنها درقاهره و  قوص (دومین شهر تجاری مصر بعد از قاهره) بوده است. اینان کشتی دارانی بود که ادویه های هند را به خاور نزدیک و میانه حمل می کردند. آنها حتی برای انجام پرداخت بانك بين المللي خود را جهت تأمين مالي تجارت در اختيار داشتند. در اینجا دو نکته قابل ذکر است اول اینکه ایالات امپراطوری ایوبی از لحاظ حقوقی مستقل بودند و می‌توانستند با طرف و کشور خارجی قرارداد ببندند و نکته دوم اینست که عملیات حمل و پرداخت بین المللی که این قرامیت انجام می‌دادند تا ٩٠٠ سال پس از آنان دوبارە امکان پذیر نبود. ایوبیان با استفاده از مفهوم اعتماد (trust) و هژمونی سیاسی درست رفتاری را بر تجارت بین الملل تحمیل کردند. مفهوم بیمه و تامین اعتبار تجارت دریایی بدون اعتماد و اخلاق سیستمی موجود در امپراطوری ایوبی امکان پذیر نبود. میتوان این را سرآغاز سیستم مبادلات تجاری نوین اروپایی و بیمه کشتی با بار و نظام پرداخت اعتباری (letter of credit) فرض نمود زیرا که زیربنای تجارت، اعتماد و سیستم تضمین پرداخت و اجرای قراردادها (enforcement of contracts) می‌باشد.

کالاها و محصولاتی که در بازارهای اروپایی مشتری داشتند عبارت بودند از انواع ادویه و فلفل وارداتی از هند؛ این کالاها با قیمت های بالا در مغازه های مصر توسط تجار ونیزی عرضه میشد. [6] چون این کالاها وارداتی بودەاند، لذا قیمت گزافی داشتەاند و لوکس بشمار آمدەاند و این که قدرت خرید آنها موجود بوده دلالت بر رفاه شهروندان امپراطوری می‌باشد. گزارش ارائه کالاهای پرقیمت در بازارها و نمایشگاههای سنت دیمتریوس در تسالونیکی یونان در اسناد مبادلات تجاری خاورنزدیک مستند میباشد و بطور نمونه بیان میکند که حریر دمشقی و کتان مصری در میان محصولاتی بودند که در نمایشگاهها فروخته می شدند.

بر خلاف روایتهای شرقی، امپراطوری ایوبی ، حکومتی دینی نبود بلکه یک کنفدراسیونی از ملل و نژادهای متنوع بوده که تساهل در قوانین و سیستم آن نهادینه شدە است. بطور مثال میتوان از ضرب سکەهایی با رسم الخط عربی در داخل ستاره داوود یهودیان به نشانه دوستی و مروت بین ملتهای تحت حکمرانی ایوبیان اشارە کرد.

سکه مضروب دورە صلاح الدین (نقش عربی در ستارە داوود یهودی نشانگر حسن همجواری)

سیستم تامین بودجه عمومی و تامین دستگاه اداری هم بسیار جالب توجه است. جهانگردی به نام ابو جبیر که در زمان سلطان صلاح الدین از مصر دیدار کرده، می گوید که مالیات زکات از همه مسلمانان ساکن که مبلغی بین ٢.٥ تا ٦ درصد بود دریافت میشدە است. [7]

عموما در دوره امپراطوری سە نوع مالیات اخذ میشدە است، ١- زکات ٢- جزیه ٣- عشر

سلطان صلاح الدین سایر باجها و مالیاتهای اضافی را حذف نمود. عشر(ushr) یا یک دهم، مالیاتی بر کالای وارداتی از پیزا (و شاید همه دولت-شهرهای طرف معامله ایتالیایی) که عمدتا شامل الوار/چوب، آهن و قطران(قیر) میشد، بستە شدە بود. این تعرفه ممکن است برای دولت-شهر دیگری متفاوت بودە است که این خود نشانگر استقلال قراردادی ایالات امپراطوری ایوبی بودە است در ضمن هر ایالتی فقط اقلام و کالاهایی که به آن نیازمند بودە را وارد میکردەاند و محدودیت بر واردات اقلامی که در داخل تولید میشده برقرار بودە است (این قاعده سیستم نئولیبرال اقتصادی که امروزه تحت تجارت آزاد کینزی تبلیغ میشود را رد میکند). فلزات گرانبها(طلا و نقره) برای دورەهای کوتاهی بدون تعرفە و گمرک وارد میشدە و بعدا مشمول مالیاتی ٢.٥ تا ١٠ درصدی بر آنها میشدەاند. این مساله حکمت و خرد مالی و اقتصادی صلاح الدین را نشان می‌دهد. زیرا برای افزایش و رونق تجارت او نیاز به فلزات گرانبها برای تقاضای افزایشی پول و ضرب سکه رایج در معاملات بودە است . در سیستم ایوبی سرمایه مالی، سکه طلا، اوراق بهادار و کالا به عنوان کالای سرمایەای (قابل انبارشدن) تعریف میشدە است. مالیات در زمان صلاح الدین بر اساس درآمد (income bracket) در سه سطح درآمدی بالا، متوسط ​​و پایین تعیین شدە بود. نرخ گروه بالا به میزان ٤.١٦ دینار، متوسط ​​٢.٠٨ و پایین تر یک دینار بە ازای هر بالغ در سال بودە است. اگر فردی که به جزیه متعهد بود برای یک مدت طولانی از شهر یا روستای خود نقل مکان کردە بود و اگر مالک خانەای بود، مالیات می توانست از اجاره خانه کم شود. این صلاح الدین بود که مالیاتهای غیرمستقیم (مالیات عبور داخل کشور و مالیات برفروش – sales tax) را حذف کرد و فقط مالیاتهای مستقیم (زکات، جزیه و عرش) مجاز بودە است. ما می دانیم که مالیات بر عبور کالا در ایران چنان سنگین بود که در سالهای ١٨٠٠ راه های تجاری ایران در وضعیت رکود و بغرنج غارت مال التجاره تاجران قرار گرفت (مقاله سایکس-پیکو). زکات بر مسلمانان و جزیه بر غیر مسلمانان اعمال میشد. زکات فقط از مسلمانان اخذ میشد و غیر مسلمانان جزیه پرداخت مینمودند احتمالا در درصد پرداختی تفاوتی بین زکات و جزیه موجود نبوده و صرفا جهت اینکه مسلمانان واجب دینی خود را همزمان با پرداخت مالیات و وظیفه شهروندی خود به سیستم اداری ادا کردە باشند ، از این مالیات به نام زکات نامبردەاند. عشر (Ushr) مالیات بر اقلام وارداتی تجار اروپایی اندلس (Andalusi)، بیزانس و مغربیها از طریق طرابلس یا بنادر لبنان بودە است. ابن ابوذر خاطرنشان می کند که به دلیل کنترل مقدار نقره و مسکوکات با وجود فراوانی و دسترسی به طلای سودان و نقره آسیا، سطح قیمتها، به دلیل تعادل ذخایر موجود فلزات گرانبها، ثابت نگەداشتە میشوند؛ این نشانگر فراست بالای حاکمان چنین امپراطوری گستردەای است که مانع ورود ارزهای خارجی به منظور جلوگیری از تورم و افزایش قیمت خود پول و سکه مضروبی میشدەاند. در اقتصاد کلاسیک زمانی که پول رایج پشتوانه فلزات گرانبها داشتە باشد، خود پول هم نوعی کالا میباشد که با کم و یا زیاد شدن میزان آن فلز ارزش پول کم و زیاد میشد و این مساله آگاهی بالای ایوبیان در مساله کنترل تورم و ارتباط با تئوری کمی پول (quantitative theory of money) نشان میدهد(پس از ایوبیان ابن خلدون تئوری پول را در کتاب المقدمیه مکتوب کرد). قرنها بعد این مساله با ورود پول کاغذی بلا موضوع می‌شود.

 

صنعت و کشاورزی

صنعت شیشه سازی در سوریه و فلسطین بسیار پررونق و شکوفا بود. جامها و ظروف شیشه ای تولیدی در حلب، رقه(رێگا) و دیگر شهرهای شام دارای کیفیت خوب بودە و در بازارها بسیار ارزشمند محسوب میشدەاند. در حقیقت این امپراطوری ایوبی بود که صنعت و کارگاههای تولید شکر از چغندرقند را به شمال آفریقا و از آنجا به اسپانیا و سیسیل ایتالیا گسترش داد، غرب تنها در طول جنگ های صلیبی، پس از صلحنامه فرانک ها و استقرار آنها در سواحل سوریه بود که با شکر چغندرآشنا شد. این زمان بود که تکنولوژی پالایش و تصفیه شکر از ایوبیان به چین منتقل شد. [8]

فراموش نکنیم که تا پیش از مرزبندی استعماری سایکس-پیکو از شام و سوریه به عنوان کشور کوردها یاد میشدە است تا جاییکه اقبال لاهوری در یکی از شعرهای اسرار خودی به این حقیقت اشارە میکند.

در دورە امپراطوری چندین صنعت رونق فراوان و کمک شایانی به پیشرفت و توسعه حرفه مربوطه در کل جهان داشتەاند. صنعت کاغذ و چاپ یکی از آنان میباشد. با افزایش تقاضا برای کاغذ چاپی ، چندین کارخانه تولید کاغذ در بغداد، طرابلس، شام و بسیاری از مراکز دیگر در مصر و اسکندریه تاسیس شدند. انبوهی از نسخ خطی در کتابخانەهای کاخهای امیران تلمبار شدە بود.

صنعت مرتبط دیگر پارچەبافی بودە است که در دوران ایوبیان توسعه جهانی می یابد. بە طور مثال، تجارت چرم امپراطوری ایوبی در اواسط قرن سیزدهم میلادی پر رونق گزارش شدە است. در حلب، مالیاتی که صنف دباغان پرداخت میکنند از مجموع مالیات پرداختی بقیه صنایع آن شهر بیشتر میباشد. تولید کنندگان کتان شهرهای تنیس و دمیاط مصر، چنان شهرتی گرد آوردەبودند که مورد استقبال تمامی نقاط خاورمیانه و دیگر کشورها قرار میگرفتند. در الباب، شهری کوچک در شمال سوریه (روژئاوا)، پارچه چیت (هم اکنون هم به چیت موصلی muslin مشهور است) تولید میشد و در روستاهای حوران (جنوب سوریه) جامەهای بلند و ردا بافتە میشد. [9]

پارچه های پشمی خالص در مصر و دیگر ایالات ایوبی تولید می شود و هر کدام دارای کیفیت های متفاوتی بسته به نوع پشم گوسفند میباشند. برخی پارچه و برخی جهت فرش مناسب بودند. بخش داخلی موی بز سیاه برای پارچه موهر (همان بز مرغوش) جهت بافت شال های باکیفیت و پارچه های صاف از کت و جامه استفاده می شد،بعدها تیرەای از بز آنگورا یا همان بز سیاه با نوعی از بز کوردی آمیخته شد تا کیفیت پشم افزایش یابد. برخی دیگر از پارچەها از موی شتر تولید میشد و تا سال ١٣٠٠ میلادی به کشورهای مختلف مسلمان و همچنین به اروپا صادر میشد. تولید کنندگان معروف کتان شهرهای تنیس و دمیاط مصری پیشگامان اولیه صنایع ریسندگی و بافندگی انگلستان بودند ، هرچند سوءمدیریت خاندان مملوک ، عثمانی و دورەهای پس از آنان بازار تولیدات پارچه را از ایوبیان به دنیای انگلوساکسون و هندوستان مستعمره منتقل کرد. صنعت نساجی انگلستان بر اساس استثمار ماده اولیه و کارگر رایگان هندی بنا شدە بود، لذا بعدها سایر پارچەهای به ظاهر باکیفیت انگلیسی از همان مواد اولیه سرزمینهای ایوبیان تامین میشد. بعدها جهت غارت کامل مواد خام مصر(کتان و پنبه) و دریافت و چپاول کاملا رایگان آنها، انگلستان و فرانسه با اشغال مزوپوتامیا و مصر در تکوین و فرگشت طبیعی سرمایەداری شرق و خاورمیانه اخلال جدی وارد نمودند و منطقه با از دست رفتن سیادت و سیستم کنفدرال ایوبی ها به ورطه نابودی، ارتجاع و استعمار نو کشیده شد. [10]

این تنوع پارچه قاعدتا سبب تنوع و رنگارنگی لباس می شدە است. زنان با پوشیدن توری هایی مزین به پولک در اتاقهای بزرگ و دیوان می نشستند و به نوای عود و رباب گوش می دادند این تنوع سبب پوشیدن سربنده در سایر معابر عمومی همچون نماد زیبایی میشود؛ پارچەهای مخمل ، چیت و کتان در سایر سرزمینهای غیرمسلمان محبوب می شود. [11]

احتمالا مخمل و چیت به شکل مدرن آن از زمان ایوبیان سرچشمە گرفتە باشد. به همین منوال صنعت رنگرزی بە دلیل همجواری صنعت پارچه تبدیل به یک صنعت مهم و توسعه یافته آن دوره میشود. حنا برگنو/زیتونی (Lawsonia inervius) منشا رنگ قرمز پارچه در سوریه و مصر رشد میکرد و منبع اصلی رنگهای آبی بوته نیل (Indigofera tinctoria) بود که در اکثر سرزمینهای ایوبی به خصوص فلسطین، رشد میکرد. تنوع رنگی امپراطوری در آن دوره کم نظیر بودە است.

تاثیر پیشرفت و میزان توسعەای که در امپراطوری ایوبی مشاهدە میشود به حدی است که شمار زیادی از کلمات جدید در زبان انگلیسی نمودار میشود، و تاریخچه آنها به زمان ایوبیان برمیگردد. کلماتی چون damask (موج). muslin (چیت)، ساتن و موهر، همگی از امپراطوری ایوبی به زبان لاتین وارد میشود. افزون بر آن، زمانی که اروپا با امپراتوری ایوبی مواجه شد، تقاضای جدیدی برای طعم ها در عطر، ادویه جات و سایر محصولات معطر بوجود آوردند که در نتیجه آن انواع بخور، عطر، روغن های معطر و بسیاری از گیاهان آروماتیک شرق، مورد علاقه آنها قرار گرفت. آنها همچنین با زنجبیل، آلو و آلفا/آلورا آشنا شدند و برای آنها جذاب و ارزشمند بود.

در کشاورزی تحت فرمان ایوبیان ، تیولداران خود مسئول حفظ قنات ها و کانال های آبیاری، پل ها و جادەها بودند. ایشان میبایست بر درستی کشت و برداشت محصول نظارت داشته و بعضی وقت ها در املاک و مستغلات خود در فصل بهار به پرورش اسب میپرداختند. حق و حقوق دهقانان (به عنوان کارگران تیولداران) به طور مرتب توسط دولت محافظت می شوند، اجاره زمینهای آنها رقم ثابتی بود (صاحب زمین و تیولدار حق افزایش اجاره نداشتەاند) و از لحاظ سختی کار ، شرایط آنها تحت محافظت و تامین قانونی بود.

سلطان المالک کامل (١٢١٨- ١٢٣٦) تلاشهای زیادی را برای افزایش تولیدات کشاورزی مصر انجام داد. او شخصا بر نگهداری سدها، نظارت میکرد و خود شخصا قضاوت بر امیران خود اعمال کرد و آنها را در صورت غفلت مجازات کرد. خروجی کشاورزی مصر در طول حاکمیتش بطور قابل توجهی افزایش یافت. این سیستم در مقایسه با اجاره تیولداری در ایران کاملا معکوس بود. گندم چنان فراوان بود که به سوریه صادر شد. مشکلات قبیلەای در این دوره نسبت به قبل برای کشاورزان در مصر و سوریه کمتر بود.

بسیاری از محصولات تولیدی امپراطوری ایوبیان در میان اروپاییان مانند کنجد، خرنوب، ارزن ،برنج، لیمو، خربزه، زردآلو و موسیر محبوبیت فراوانی یافتند. برای سالها زردآلو، آلوهای دمشق نامیده میشد. پادشاه فرانک اکنون با سلیقه های جدید، مخصوصا در عطر، ادویه، شیرینیجات و سایر محصولات گرمسیری سرزمین ایوبیان آشنا میشود. زنجبیل برای اولین بار به منوی خوراکی صلیبیان در مصر اضافه شد.

با استفاده از چرخ های آب برای آبیاری (شکلی از آبیاری قطرەای) ، سیستم ایوبیان سعی نمود که از آبیاری کانالی که موجب تبخیر آبهای جاری میشد تا حد امکان بکاهد. کشت نیشکر به طور رسمی تشویق میشد زیرا که تقاضای زیادی برای آن در میان بومیان و اروپاییان در غرب داشته باشد. پیش از نیشکر، اروپاییان تنها عسل را به عنوان یک ماده شیرین قلمداد میکردند و این مساله قابل جالب توجه است که تا سال ١٣٠٠ میلادی شکر به شکل کنونی در اروپا موجود نبودە است. در بسیاری از متون لاتین زمانی که مبدا زمانی محصولی از آسیا و یا خاورنزدیک جستجو میشود، غالبا به صورت نامشخصی به بازه زمانی دو قرن حکومت ایوبیان اشارە میشود، نمونه آن موسیر، پارچه چیت و ساتن قابل ذکر میباشد.

 

سیستم مدارس و آموزش

برای بررسی سیستم آموزشی، مهمترین زیرسیستم امپراطوری ایوبی، تحقیق جداگانەای لازم است اما جهت آگاهی، توصیح پارەای از رئوس اصلی لازم میباشد. در متون محققان غربی گزارش جزئی از هزاران مدرسه و آموزشگاهی که در دوران امپراطوری ایوبیان تاسیس شدە موجود است. اصولا بنیان و پایه امپراطوری بر سیستم آموزشی و مدارس آن بود. لیست مدارس در گزارشهای علمی دقیق است. در تاریخ مکتوب است که نه روز پس از پیروزی و فتح اورشلیم، صلیبی سوم، صلاح الدین بنای چندین مدرسه فنی، بیمارستان و نهادهای خیریه را تأمین میکند. او دستور داد که تخم و دانه گیاهی از منطقه بلقاء و سلط آورده شده و بین کشاورزان جهت کشت توزیع شود.

در این دوره همزمان با مدارس ، مدارس پزشکی هم توسعه فراوانی پیدا میکنند. برای درمان و مداوا بیمارستان های نظامی تاسیس میشوند، در ابتدا آنها بیمارستان های موقتی در چادر بودند که همراه با اردوگاه و کاروان نظامی حرکت میکردند ولی بعدا به بیمارستان های دائمی که در قلعه ها مستقر بودند تبدیل شدند. کادر پزشکی آموزش دیده جهت تامین نیازهای بهداشتی سربازخانه ها یا نیروی ارتشی به مکان استقرار آنها اعزام میشوند. یکی از مشهورترین پزشکان دوره، پزشک خود صلاح الدین ابن مطان بودە که همیشه در هر جنگ همراه وی بود.

بیمارستان ها نه تنها بیماران را درمان می کردند، بلکه به عنوان مدارس پزشکی نقش ایفا میکردند. هر بیمارستان دارای یک سالن سخنرانی بزرگ بود که در آن درس و تمرین عملی همانگونه که امروزه در بیمارستان های دانشکده های پزشکی انجام می شود، ارائه میشد. جالب است که حضور دانشجویان در بیمارستان ها اجباری بود. دانشجویان پزشکی نیاز به تحصیلات نظری و عملی و همچنین مشاهده بالینی در بستر بیماران داشتند و در آنجا کارآموزی خود را به پایان رسانیدەاند. اینها همگی مشاهدات مورخان غربی و به گواهی آنان میباشد. دانشجویان پزشکی هنگام سرکشی به بیمارستانها و کلینیک همراه پزشک-معلمان خود بودند آموزش دیده و مهارت عملی تحصیل میکردند. توصیه های پزشک-معلم، مطالعه کتاب های پزشکی بوده و در پایان دوره آموزشی از آنها آزمون گرفته میشد و در صورت عملکرد رضایت بخش برای آنها “اجازه” مجوز طبابت صادر میشد. گاها رساله پزشکی به عنوان نتیجه توسط این دانشجویان پزشکی تحریر میشدە است. تعدد کتابهای منتشرە پزشکی ناشی از این سیستم و فرآیند متقابل مدارس پزشکی و بیمارستان بودە است.

مسیحیان و صلیبیون بسیار تحت تأثیر نظام بیمارستانی امپراتوری قرار گرفتە و آن را در خود تطابق دادە و پذیرفتند. بیمارستان “Les Quinze Vingt” پاریس توسط لوئیس نهم پس بازگشت از جنگ صلیبی و دیدار از سیستم ایوبی مابین سالهای ١٢٤٥-١٢٦٠ تاسیس شد [12] . این مستندات ادعاهای ایرانیان در پیشقدم بودن در تاسیس بیمارستان را زیر سوال میبرد.

داروسازی دیگر انشعاب از رشته پزشکی بود که بسیار پیشرفت کردە بود. سه سطح کلاس داروگری و دواسازی وجود داشت. اول، داروسازان حرفه ای تحصیل کرده و متخصص و آگاه به مسائل جامعه که الصیدلانی (داروساز) نامیده می شدند. داروسازان داروهای خود را به صورت فروش پیشخوان و یا به صورت نسخه کتبی (وصفة-Wasfat) پزشکان مجاز در داروخانه های خصوصی خود میفروختند. برخی داروخانه ها در داخل بیمارستان ها برای خدمت به بیماران وجود داشتند.

سطح دوم، شامل دوافروشان معمولی که آنها را عطار (Druggists) میخواندند. این شغل تا به امروز هم وجود دارد. اینان دانش تجربی خود به کمک گرفته و با ترکیب موادو گیاهان ساده، ترکیبات و دواهای کارا و مفیدی به مشتریان ارائه میکردند. اگرچه آنها در این حرفه آموزش رسمی ندیده بودند، اما دانش و تجربه آنها طی کارآموزی و تمرین روزانه در کارگاههای تولیدی و یا دکانهای دواهای گیاهی و دارویی حاصل شدە بود.

سطح سوم صنف دواسازی ، شامل آن مردمان عادی بود که علاقمند و گردآورنده گیاهان دارویی و معدنی از طبیعت و کوهها بودەاند و زحمت چیدن و حمل به بازار جهت دریافت سود بالاتری را به خود میدادند.

میراث امپراطوری پرورش مجموعەای از پزشکان، گیاهشناسان ، حاذقان، دانشمندان و شخصیت های علمی میباشد که لیست بلندی از آنها توسط فرنگیان ثبت شدە است. در اینجا فقط به ذکر دو نفر اکتفا میکنیم.

• ابو محمد ابن احمد بن ابي بیطار الدين مالقةای(el Malaga) ، بزرگترين گیاهشناس زمان خود که از او یک کتاب جامع در زمینه گیاه شناسی تحت عنوان « جامعةالمفردات فی الادویة و الاغذیة» که مهمترین دایره المعارف در این زمینه بود باقی ماند. دومین رساله معروف او، کتاب المغنی فی الادویه المفردة (کتاب جامع داروهای ساده)، دایره المعارف پزشکی است که به سلطان نجم الدین ایوبی تقدیم شده است. ‘داروها مطابق با ارزش های درمانی خود لیست شده اند و دارای ٢٠ فصل مختلف که حاوی لیست گیاهانی که اهمیت زیادی برای بیماریهای سر، گوش، چشم دارند، میباشد. در مورد مسائل جراحی او اغلب از ابو القاسم زهراوی، جراح مشهور نقل قول میکند.
• موسی ابن میمون، پزشک مشهور، فیلسوف، ستاره شناس و متکلم یهودی شناختە شدە در اروپا، کتاب شرح الاسماء الاعقار (فرهنگ نام داروها) و الفصل فی الطب و المقاله فی تدبیر الصحه (رساله سلامت و پاکیزگی فردی) را نگارش میکند. کتابی در چهار رساله مبتنی بر رژیم غذایی و بهداشت شخصی که تبدیل به منبع معتبری میشود.

 

قلمرو و جادەها

یکی از بخشهای امپراطوری که اکنون جنگ سوریه در آن درگیر است قلمرویی بود که توسط جوانترین برادر صلاح الدین، العدل مدیریت میشد و از جغرافیایی بشدت پراکنده رنج میبرد. این ایالتها نواحی ماورای اردن ، دیار المدار، دیاربکر (آمد) ، تمامی سرزمینهای وادی الزرقاء ، السلط، کراک و تمامی مسیر استراتژیک کاروان حج به حجاز، دریای سرخ و جادەی بیابانی بین مصر و دمشق را در کنترل خود داشت. همین مسیر بعدها برای پروژه راه آهن برلین-بغداد که سرآغاز جنگ جهانی بود ، استفاده شد.

 

سرزمینهای العدل در شرق فرات به دو دسته تقسیم میشد: یکی در مرکز رحا (ارفه) و حران و دیگری در مەیفارقين (سیوان) که محل اقامت وی بودە است. در این دوره تمامی راههای عبوری از فرات تا قلعه جعفر، شمشناد، جاده ارفه – ملطیه تا آمیدی کوردستان عراق، و تمامی راههای منتی به ماردین و در پایین گذرگاه طولانی از جزیره تا دریاچه وان و ارمنستان امتداد مییابد، همگی زیرساخت مسیرزمینی این امپراطوری را تشکیل میداد. این امپراطوری تا حکومت خاندان مملوک به رونق و شکوفایی خود ادامه داد تا زمانی که ترکان مملوک بخش مصری آنرا جدا کردند و بخش سوری آن به تحت اشغال ترکان مغول قرار گرفت. افول و نابودی سوریه در حقیقت با حمله ترکان مغول آغاز گردید و تا به امروز این تلاش جهت نابودی تمدن پررونق ایوبیان ادامه دارد.

 

 

نتیجەگیری

امپراطوری ایوبیان سرزمینی بود که با بسط و توسعه کشاورزی بەروش مدرن، موجب افزایش جمعیت میشود، رونق تمدنی را با خود به همراه میآورد، با سیستم اخلاقی و شفاف مالی و پولی به ثبات میرسد و سپس توسعه تولیدی،صنعتی می یابد. این امپراطوری رشدی درونزا را تجربه میکند به اینصورت که بدون نیاز به تجارت خارجی، استقلال غذایی، فنی، دانشی و معرفتی پیدا میکند. همین مساله که بسیاری از میوەهای گرمسیری کنونی جهان بواسطه ایوبیان به دنیای غرب معرفی میشوند، نوآوری و پیشرفت همگام با قدرت سیاسی متکی به استقلال اقتصادی را نشان میدهد.

کنفدراسیون ایوبیان دارای پادشاهان و حاکمانی بود که بر روی زمین و دریا تجارت اخلاقی همراه با سیستمی انسانی را به جهان پیرامون خود عرضه نمود. اینان بودند که مفهوم اعتبار اسنادی را در دنیای راهزنی دریایی و هرج و مرج جنگهای دولت-شهرهای اروپایی به تجارت دریایی وارد نمودند. ورود خاندان بانکدار مدیچی ١٠٠ سال پس از ایوبیان میباشد. مفهوم بیمه و تامین اعتبار تجارت دریایی بدون اعتماد و اخلاق سیستمی موجود در امپراطوری ایوبی امکان پذیر نبود. میتوان این را سرآغاز سیستم مبادلات تجاری نوین اروپایی و بیمه کشتی و بار و نظام پرداخت اعتباری (letter of credit) فرض نمود زیرا که زیربنای تجارت، اعتماد و سیستم تضمین اجرای قراردادها(enforcement of contracts) میباشد.سرمایەداری غرب بر سه پایه بنیان گذارده شد، مالکیت خصوصی، حاکمیت قانون و تضمین اجرای قراردادها و هر سه این سنگ بنا در کنفدراسیون ایوبی دیده میشود.

فرآیندی که ایوبیان در توسعه تمدن شهرها، راهها ، بیمارستانها، مدارس و صنایع طی کردند در عین وفاداری به مفاهیم آزادی، فدرالیسم ایالتی، تقسیم قوای سەگانه ، سیستم ممیزی و دادخواهی مناسب نشانگر بنانهادن سنگ بنای یک تمدن و دستگاه کامل معرفتی دارد. جالب است که مفاهیمی که ایوبیان عملا در حکمرانی پیاده کردند سە قرن پس از آنان توسط جان لاک، روسو و جرمی بنتام تئوریزه میشود. براستی تصور انقلاب رنسانس در اروپا بدون مشاهدە پیشرفت امپراطوری اخلاق و سیستم ایوبی بسیار بعید بە نظر میرسد.

 

هرگونه استفاده، کپی، ارجاع و بازنشر مطالب با ذکر نام نویسنده و ماخذ مجاز می‌باشد.

سرچشمەها

[1] 4. Jalaluddin al Suyuti, Husn al Muhadarah, Vol. II, p. 109, Cairo 1299, Bahahuddin Trans. C.W. Wilson, Saladhi, What Befall of Sultan Yusuf Delhi’ 1988, p.l4.

5. Atiya S. Aziz, Crusade, Commerce and Culture, London, 1962, p. 195

[2] Crusade, Commerce and Culture, p. 195.

8. Saladin, p. 71

[3] Humphreys, R. S. (1999). The origins of the Ayyubid confederation. International Journal of Kurdish Studies, 13(1), 63+. Retrieved from http://link.galegroup.com/apps/doc/A132763488/AONE?u=azstatelibdev&sid=AONE&xid=9207ab7b

[4] A social and Economic history of the Near East in the middle ages, p. 239-241.

[5] Crusade, Commerce and Culture p. 18.

[6] Ibid

[7] Encyclopedia of Islam, vol. Ill, p. 18.

[8] Islamic technology : an illustrated history, p. 22

[9] A social and Economic history of the Near East in the middle ages, p. 242

[10] Ibid

[11] P.K. Hitti, History of Syria p. 619 New York, 1951

[12] Arnold, the legacy of Islam, Oxford, 1968, p. 350