لە دەوروبەری هەزارەی سێیەمی پێش زاییندایە – زیاتر لە ٤٠٠٠ ساڵ لەمەوبەر – کە یەکەم ئاماژەی نووسراو بۆ ئەسپ لە ڕۆژهەڵاتی نزیکدا دەبینینەوە، بەتایبەتی لە دەقەکانی سۆمەریدا. لەم خاڵەی مێژوودا، ئەسپ هێشتا ئاژەڵێکی تاڕادەیەک نوێ و نامۆ بوو لە میزۆپۆتامیا، ڕەنگە لە ناوچە شاخاوییەکانی باکوورەوە هاتبێتە ناوەوە، لەوانەیە لە چیای زاگرۆس و کوردستان یان ئەودیوەوە.
سۆمەرییەکان هێشتا وشەیەکی تایبەتیان بۆ “ئەسپ” بە مانا مۆدێرنەکەی نەبووە. بەڵکو ئەم بوونەوەرە نامۆیەیان بە anše-kurra ناوبردووە، بە واتای “کەری شاخ (کەر))، ئەم دەستەواژەیە هەم ڕەچەڵەکی نامۆی ئاژەڵەکە و هەم هاوشێوەیی فیزیکییەکەی لەگەڵ کەرەکان دەردەخات، کە پێشتر ناسراو بوون و بە شێوەیەکی بەرفراوان لە کۆمەڵگەی سۆمەریدا بەکارهێنراون”.
یەکێک لە سەرەتاییترین و شیعریترین ئاماژەکان بۆ ئەسپ لە دەقێکی ئەفسانەییدا دەردەکەوێت کە باس لە لوگێلباندێ دەکات کە کەسایەتییەکی قارەمان و باپیرە نیمچە خوداییەکانی گیلگامێش بووە. لەم دەقەدا خێرایی نائاسایی لوگێلباندێ بەراورد دەکرێت بە ئەسپێکی شاخاوی تازە هاتووە:
“لوگێلباندەی پیرۆز لە ئەشکەوتێکی شاخەوە دەرکەوت و لەوێشەوە وەک کەرێکی کێوی تاقانە بە خێرایی بەسەر شاخەکاندا ڕۆیشت”؛ ئەم وەسفە زیندووە نەک هەر ئەو سەرسام و سەرسامییە نیشان دەدات کە سۆمەرییەکان بۆ ئەم ئاژەڵە بەهێزە نوێیە هەیانبوو، بەڵکو سەرەتای گرنگی کولتووری و هێماداری ئەسپەکە لە میزۆپۆتامیاش دیاری دەکات. بە تێپەڕبوونی کات ئەسپەکان بوونەتە بەشێک سەرەتایی لە شەڕەکاندا، گالیسکە، پرێستیژ و ئایکۆنۆگرافیای شاهانە- بەڵام لەم ئاماژە سەرەتاییانەدا، ساتێک دەبینین کە ئەسپەکە هێشتا سەرسوڕهێنەر بوو- بوونەوەرێکی چالاکی و نهێنی شاخەکان، کە لە ئەفسانەدا تواوەتەوە.
بەردنووسی سومەری لوگەل‌بەنده له مۆزەخانەی سلێمانی
- خەڵاتی قەڵەمی “ھەژار” گوللەیەک بۆ ناسنامەی کوردی - 06/02/2025
- باوەگوڕگوڕ - 05/31/2025
- عەشیرەتی بێسەری وچۆنیەتی دروست كردنی شاری سلێمانی - 05/30/2025