مەسعوود بابایی
بۆ تێكڕای حزب و ڕەوتەكانی ڕۆژهەڵات
ڕابردووی پڕ لە شانازیی خەباتی چەندین ساڵەی كورد لە ڕۆژهەڵات، هەمیشە چرای داهاتووی خەبات و تێكۆشان بووە. بەڵام پاش ڕێبەرە مەزنەكان، كەسایەتییە سیاسییەكانی ئەم حزب و لایەنانە بۆ گەورەكردنی خۆیان پەنایان بۆ “تەرمی عیسا” بردووە. پرسیارێك كە تێكڕای ئەندامانی حزبەكانی ڕۆژهەڵات دەبێ لە خۆمانی بپرسین، هەندە زەقە كە بە ڕۆژی ڕووناك لە چاوان دەچەقێ: ئایا ئێمە ناچارین باجی گرێ و گۆڵی سیاسیی و دەروونیی ڕێبەرایەتیی ئەم حزبانە بدەین كە ئامادەن پاشقول لە یەكدی بگرن، بەڵام لەپێناو ئامانجی نەتەوەیەكی چاوەڕوان یەكناگرن. دەبێ دەنگمان هەڵببڕین و بێژین ئاخۆ ئێمە چیمان داوە لە جەنگێكی ئیدئۆلۆژی كە بەڕاستی جەنگی بەرژەوەندیی كۆمەڵێك ڕێبەرایەتییە كە هەمووان پێیانوایە دەبێ بە ملهوڕی خۆیان بسەلمێنن؟ ڕووی دەممان لە هەموو ئەندامانی حزبەكانی ڕۆژهەڵاتە. هەموومان هۆگری مێژووی خۆمانین، هیچ پێویستیش بەوە ناكات واز لە بیروباوەڕمان بهێنین. پێویست ناكات واز لە حزب و بەرنامە و پێڕەو و مێژووی حزبەكانمان بهێنین، مەسەلەكە ئەمەیە ئەگەر نەتوانین لەسەر بیروباوەڕ ڕێك بكەوین ئایا ناتوانین لەسەر بەرژەوەندیی خەڵكێكی چاوەڕوان ڕێك بكەوین. هیچ پاساوێك بۆ جەنگی ئیدئۆلۆژی نەماوەتەوە. بۆ نەتەوەیەك كە لە لێواری بێهیوایی و توانەوەدایە هیچ ئیدئۆلۆژییەك نرخی نیە. بەگژیەكداچوونی ئەندامانی حزبەكانی ڕۆژهەڵات، كاتالیزۆری چاوبەستی سیاسیی ڕێبەرایەتیی حزبەكانی ڕۆژهەڵاتە بۆ درێژەدان بە تەمەنی سیاسییان كە خەریكە بەسەر دەچێت. هەتا وەها كەسانێك دەستیان بەسەر حزبەكانمان گرتبێت، كۆماری ئیسلامی باكی لە كوردستان نیە و تەنیاوتەنیا دەبێتە مایەی بێهیواییی نەتەوەكەمان. لێكدابڕان و لێكپسان و شەڕی “من ڕەوام و ئەو ناڕەوا”، “من ڕەسەنم و ئەو ناڕەسەن”، “مێژووی من ئەوەیە و مێژووی ئەو وەهایە”، چ پێوەندییەكی بە ئێمەمانانەوە هەیە كە هۆی ئەم شەڕە نین؟ پیاوە گەورەكانی مێژووی هەركام لە حزبەكانی ڕۆژهەڵات، سیمبۆلی خەباتی ئێمەن، بەڵام “خواردنی تەرمیان” لەسەر خوانی سیاسەت، چ ناوێكی لێدەنرێت؟
ناوچەكە بەرەو گۆڕانكارییەكی پێشبینینەكراو دەچێت كە نازانین ئاسۆی بە كوێ دەگات، نازانین ئاخۆ داهاتووی ڕۆژهەڵاتی كوردستان بە كوێ دەگات، لە سەرەتای سەدەی بیست و یەك كە بە دڵنیاییەوە چارەنووسی ئەم سەدەیەش دەستنیشان دەكات، ئەركی ئێمە ئەوەیە كە كاریگەریمان لەسەر دەستنیشانكردنی چارەنووسی نەتەوەی كورد لە سەدەی بیست و یەك هەبێت. ئەركی سەرشانمانە دەنگمان هەڵببڕین و داوا لەم ڕێبەرایەتیی حزبەكانی ڕۆژهەڵات بكەین: یان لە ئاستی بەرپرسیارێتیدا بن، یان ڕێگە بدەن كە ئەم حزبانە خۆیان لە ئێوە بتەكێنن. با پێیان بڵێین؛ چیدی ئامادە نین هەندە پاساو بۆ هەڵەكانتان بهێنینەوە كە نەتوانین پاساو بۆ كەرامەتمان بهێنینەوە. جیابوونەوە و پارچەپارچەبوونی حزبەكانی ڕۆژهەڵات و پەلهاویشتنی كۆماری ئیسلامی بۆ قووڵایی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست زەنگێكی مەترسییە كە هەموومان دەبێ لێی ئاگادار بین. مەترسیی تیرۆری نێوەوە و دەرەوەی سنوورەكان لە ئارادایە، خوێنی تازەی لاوان و ئەندامانی دڵسۆزی ئەم حزبانە لە ئەستۆی كەسانێكە كە بە لاوازكردنی وزەی سیاسیی ڕۆژهەڵات ئەم بارە نالەبارەی بۆ ئێمە و ئێوە و نەتەوەكەمان بە دیاری هێناوە. هیچ كام لە ئێمە ــ كە بەرەی نوێی ئەم هێزانەین ــ ناچار نین ببینە باجدەر و دەستەچیلەی كۆنەقینی ڕێبەرایەتیی ئەم هێزانە كە خۆیشیان نازانن لە چ پێگەیەكدان. بانگەوازی ئێمە ئەوەیە كە: با ئەندامانی ئەم حزبانە دوایین هەوڵی خۆیان بۆ یەكگرتن و نووسینەوەی پەیمانێكی سیاسیی نوێ بخەنەگەڕ و كەسایەتییە سیاسییەكانی ئەم هێزانە ناچار بە نزیكبوونەوە و لێكتێگەیشتن بكەن. ئێمە ئەندامانی ئەم هێزە سیاسییانەین، نەك دەوروێش و كۆیلەی فڵان و فیسار ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی یان دەفتەری سیاسی یان تەنانەت سكرتێرەكانیشیان. حزبەكانی ڕۆژهەڵات موڵكی نەتەوەكەیانن نەك كەسانێك كە حزبەكانیان بە بارمتە گرتووە. دەبێ ڕێڕەوی ئەم حزبانە بچێتەوە سەر ڕێڕەوی ڕاستەقینەی خۆی و ئێمە هەموومان، دەتوانین بە فشار و یەكگرتن و خۆبەدوورگرتن لە كۆنەقینی سەركردەكان، بە دەرچەیەكی سیاسی بگەین تا لەم بنبەستە قوتارمان ببێ.
ئەگەر دەرفەتێك مابێتەوە و ئێمە بتوانین كەڵكی لێوەربگرین، بە دڵنیاییەوە شیكردنەوە و خوێندنەوەی وردی هاوكێشە سیاسییەكانی جیهانی ئەمڕۆی سیاسەتی گەرەكە و لەو باوەڕەداین ئەوەش بەو توێژەی ئێستای سیاسییەكانی ئەم حزبانە ناكرێت. ئەگەر گوێیەك بۆ بیستن مابێت، پێویستە گوێ لە ئەندامان و لایەنگران و توێژەران و ڕووناكبیرانی نێو حزبەكان و دەرەوەی حزبەكان بگیردرێت، چونكە ئەم حزبانە، تەنیا موڵكی حزبییەكان نین، بەڵكو بەرەنجامی ئەزموونی سیاسیی نەتەوەیەكن كە بەرهەمی هێناون. هەر بۆیە بە جەختەوە دەڵێین: “مشووری دوێنێ كەوتووەتە ئەمڕۆ!” درەنگ نەبووە و زووش نیە، ئیدی كاتی ئەوە هاتووە گفتوگۆی ڕاستەوخۆ و ڕاشكاوی ئەم هێزە سیاسییانە دەست پێبكات و پلان و نەخشەڕێگای یەكگرتنەوە و كاری هاوبەش دابڕێژرێت. ڕایەڵی متمانە دەبێ لە خوارەوە دەست پێبكات نەك لە سەرەوە بۆ خوارەوە، چونكە ئەگەر بەرژەوەندییە سیاسییەكانی ڕێبەرایەتیی حزبەكان لەبەرچاو بگیردرێت، نەتەوە زیانی پێدەگات. لە هەمانكاتدا ئەگەر ناكۆكیی سیاسیی حزبەكانیش بەردەوام بێت دیسان نەتەوەكە زیانی پێدەگات. لە هەردوو سەرەوە پێَویستیی بە لاپەڕەیەكی نوێ هەیە، بەڵام مەبەست هەڵدانەوەی لاپەڕەی فەرامۆشی نیە، بەڵكو هەڵدانەوەی لاپەڕەیەكە كە دڕدۆنگیی نێوان لایەنەكان نەهێڵێت. هێژموونیی سیاسیی هێزی سیاسی ئەگەر چاوگەی لە خەڵك و بەرنامە و پەیڕەوی هێزە سیاسییەكان وەرنەگرتبێت و “كۆنگرە” نوێكردنەوەی پەیمانی “میر” بۆ “خەلیفە” بێت، دیسان سەر لە جۆرێك كاریزماپەرستی و دواجار “بنەماڵەی سیاسی” دەردەهێنێت و لەو باوەڕەداین كاتی ئەو جۆرە كڵاوە سیاسییانەش بەسەر چووە. بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی ئەمڕۆی ناوچەكە و داهاتووی سیاسیی ئێران بەگشتی، بۆنی گۆڕانكاری دێت و هێشتا ئامادە نین كە بەرەنگاری دۆخی نەخوازراو ببینەوە. لەمەولا تكا لە نێوخۆی هێزەكانی ڕۆژهەڵات بە كادر و ئەندامانی دڵسۆزیان دەكەین، پاڵپشتیی هەنگاوەكان لەپێناو گەڕِانەوەی ئۆرگانیزاسیۆن و ماف و ئەرك و بەگشتی كاركردن بە بەرنامە و پەیڕەوی حزبەكانیان بكەن و لە بازنەیەكی گەورەتردا لەپێناو خوێنی تازەی خەبات و گرێدانی لەگەڵا كۆمەڵگەی ڕۆژهەڵات بە پرۆسەیەكی ڕەخنەی بەرپرسانە و بەدوور لە ئیدئۆلۆژی كە مایەی لێكترازانە، هەوڵەكانیان وەگەڕ بخەن.
لە باری فەزای نێوخۆیی لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان، زەینییەتی سەربەخۆییخوازی ئیدی خەریكە دروشمی حزبەكانی ڕۆژهەڵات تێدەپەڕێنێ. ئەگەر لە ئێستادا “فیدراڵیزم” نەخشەڕێگای چارەسەری سیاسیی كوردی ڕۆژهەڵات بێت كە حزبەكانی ڕۆژهەڵات بانگەشەی بۆ دەكەن، دەبێ وەك لانیكەمی كەمی مافی سیاسیی كوردان چاوی لێبكرێت و مەرجی مانەوەی كورد لە چوارچێوەی ئێران بێت، نەك سوێندی مانەوە لە چوارچێوەی ئێراندا. دیارە دەتوانین وەك بەرنامەی دانوستان لەسەر مێزی وتووێژ ئەم نەخشەڕێگایە لەتەك حزبە سەرتاسەرییە ئێرانییەكان / فارسەكان یان هەر نەتەوەیەكی باڵادەست یان دراوسێ باسی لێوە بكەین، بەڵام بەدڵنیاییەوە كۆمەڵگەی ڕۆژهەڵات و ئاخێو(دیسكۆرس)ی ڕووناكبیریی ڕۆژهەڵات لە چوارچێوەی سەربەخۆییدا پەپكەی داوە. هەر بۆیە پەیكاڵێتی (تطابق) بەرهەست (عین) و دەرهەست (زەین) لە دوو لای تەرازووی حزبەكان – كۆمەڵگەی ڕۆژهەڵات، لەنگە و دەبێ تێكڕای ڕەوت و حزبەكانی ڕۆژهەڵات خۆیان لەتەك ئەم زەینییەتە نوێیە بگونجێنن. ناسیونالیزمی كورد یان ئەو شتەی جاران “هەستی نەتەوایەتی”ی پێدەگوترا، ئەمجارە لەسەر شانی بژاردە فەرهەنگیی و هونەرییەكانی شارە گەورەكانی كوردستان كە چینی بورژوای شارنشینن و پاش پاشەكشەی ـ”ئاخێوی سیاسیی سوسیالیزم و كومۆنیزمی كلاسیك” ـ خەریكە پێناسەی دەكەن، ڕەنگە لە داهاتوودا لەتەك ئەو پێناسە كلاسیكەی نەتەوە و نەتەوایەتی لەلایەن حزبەكانەوە دەكرێ یەكنەگرێتەوە. هەر بۆیە، ئەو ململانێیە بێ بنەمایەی نێوان بەرەی كۆنی سیاسیی حزبەكانی ڕۆژهەڵات لە ئارادایە، چیدی ناتوانێ هەوێنی قەناعەتپێهێنانی كۆمەڵگەی سیاسیی ڕۆژهەڵات بێت. تەنانەت “شارەكانی ڕۆژهەڵات”یش ناتوانن بەرگەی ململانێی سیاسیی سەردەمی شاخەكان بگرن.
نووسینەوەی پەیمانێكی نوێ لەنێوان هێزە سیاسییەكانی ڕۆژهەڵات و بەجێهێشتنی سەردەمی ناكۆكییەكان سەرەتای سەردەمێكی نوێیە و دەكرێ متمانەش بۆ نێوخۆی وڵات دروست بكات.
ئەو شەڕە دەندووكەی نێوان حزبەكان، تەنیاوتەنیا ڕێگر و لەمپەر و كۆسپی گفتوگۆیە، چونكە بە هیچ شێوەیەك “گلەیی ڕابردوو” خەرمانی ئێستا زەنگین ناكات و بێجگە بەفیڕۆدانی كات و دەرفەتەكان هیچ دەسكەوتێكی نیە. داننان بە پلۆرالیزمی سیاسی و فەرهەنگی لەژێر پێناسەی “ئاسایشی نەتەوەیی” و گیانی لێبوردن و پێكەوەهەڵكردن و وازهێنان لە دروشمی “حزبی یەكەم و حزبی دووەم” یان نوێنەری كرێكاران و نوێنەری بورژواكان” نەك گەنگەشەیەكی تیۆریك نیە، بەڵكو بەزمێكی ناسازە بە ناوی “جەنگی تیۆرییەكان” كە مەبەستی ڕێكنەكەوتنە و دروستكردنی پاساوە بۆ ڕێكنەكەوتن كە ئێمەمانان لە تەڵەی ئەو گەمەیەش خۆمان تووش ناكەین. نزیكبوونەوە و پێكهێنانی بەرە و پەیمانێكی سیاسیی نوێ، كلیلی كردنەوەی دەرگاكانە و بەدڵنیاییەوە دەبێتە مایەی پشتیوانیی كۆمەڵانی گەلی كوردستان و یەكدەنگیی و كۆدەنگیی سیاسیی ئێستای ڕۆژهەڵاتی كوردستانی لێدەكەوێتەوە.
ئەركی نەوە و بەرەی دووەم و سێیەمی سەرلەبەری حزبەكانی ڕۆژهەڵاتە كە بە نزیككردنەوەی ڕوانگەكانیان و گفتوگۆی بنیاتنەر و بە پاراستنی ڕێزی بەرامبەر و بە ئەركی هاوبەش فشار لەسەر ڕێبەرایەتیی حزبەكان دروست بكەن و لەم پێناوەدا بەرپرسایەتیی خۆیان نیشان بدەن.
دیارە ئەم چەند دێڕە ناتوانێ هەموو دوورە دیمەنی ئامانجەكان بخاتە ڕوو، بەڵكو تەنیا دەتوانێ سەرەتایەك بۆ گفتوگۆیەكی بەرین بێت كە ئاخۆ دەبێ چی بكرێت. “كوردبوون” لەسەرووی هەموو شتێكەوە و چارەنووسی هاوبەشی نەتەوە لەم قۆناخەدا پەرۆشیی سەرەكییە. هەروەك گوترا ئێمە كە نەوەی نوێی حزبەكانی ڕۆژهەڵاتین، هەڵگری ڕق و كینە و شەڕی نێوخۆ نین، ئەوان كە كار بەو مێژووە خوێناوییە دەكەن و سیاسەتی ملشكاندن و پاشقولگرتنیان هەیە، خۆ ئێمە نابێ لە ئاگری توڵەسێنییاندا بسووتێین و بەئاشكرا پێیان دەڵێین: یان ئەم كەلاوەی سیاسەتە ئاوەدان بكەنەوە یان لە سووچێك دابنیشن و بیرەوەرییەكانتان بنووسنەوە. ئەزموونی باشوور بەرەنجامی ململانێی مێژوویی هێزە سیاسییەكانی بوو كە ئەمڕۆ بووەتە كۆستێك كە ببڕای ببڕای هەر جەرگبڕە و دەبێ چەندین نەوە باجی بدەن. منداڵەكانمان دەستەچیلەی ململانێی سیاسیی كورسی و دەسەڵات نین، جارێ با بزانین ئامۆژگاريی و تەنگپێهەڵچنین چی دەكات. ئەمە ڕاگەیاندنی هەڵوێستێكە كە دەبێ كرداری بەدواوە بێت. نەتەوەكەمان چیدی لەم سەرەتایەی سەدەی بیست و یەكدا بەرگەی كۆست و نسكۆ ناگرێت.
