روز پنج‌شنبە ١٨ بهمن ١٣٩٧ رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران از وجود یک شهر موشکی در زیر زمین خبر دادند.[1]
قبل از آن علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان اتمی ایران در برنامه‌ای در صداوسیما جمهور اسلامی اعلام کرد، که قطعات یدکی آن بخش از برنامه‌ای هسته‌ای ایران را که به دلیل برجام ازکار انداخته شده است، را در دست دارند[2].
او در همان برنامه تاکید کرد، که این موضوع یک راز بسیار بزرگ است، که تنها خامنەای و صالحی از آن خبر داشتند.
چرا جمهوری اسلامی دست به برملاکردن “رازهای بزرگ” خود زده است؟!
برای بررسی این رفتار جمهوری اسلامی باید به “تئوری بازی‌ها” توجه کرد، جمهوری اسلامی پس از ١١ سپتامبر ٢٠٠١ و به مشخصی بعد از حمله آمریکا در مارس ٢٠٠٣ به عراق، براساس “بازی بزدل” در منطقه رفتار کرده است.
قطعه‌ای از موشکی که توسط جمهوری اسلامی در دست حوثی‌ها قرار گرفته است
“بازی بزدل” چیست؟!
یک جاده تخت بدون پیچ را تصور کنید، در این جاده قرار است، دو ماشین تا مرحله برخورد با همدیگر در روی یک خط سفید مشخص شده با هم مسابقه بدهند.
راننده “الف” بناگاه تصمیم می‌گیرد، برای گمراه کردن راننده “ب” سرعت خود را افزایش دهد و همزمان با این افزایش سرعت فرمان ماشین را از جا کنده و دقیق زمانی که راننده “ب” به ماشین و رفتار او توجه دارد، راننده الف فرمان ماشین خود را به بیرون پرتاب می‌کند.
او با این کار می‌خواهد، از یک غریزه انسانی که ترس و وحشت است، به نفع خود استفاده کند.
راننده “الف” در واقع استراتژی خود برای جلوگیری از برخورد را، به “بزدلی” راننده “ب” موکول کرده است.
راننده “الف” با پرتاب فرمان ماشین خود در هنگامی که راننده “ب” کاملا ماشین او را تحت نظر دارد، می‌خواهد به راننده “ب” بگوید: “من در تصمیم خود مصر هستم و آن کسی که باید از میدان بدر برود تو هستی”. بازی بزدل در واقع همان سیاست تصاعد عمدی افزایش احتمال جنگ است.(بیلیسن جان و دیگران، ١٧١،١٧٢)[3]
در سیاست تصاعد عمدی افزایش خشونت یا جنگ، طرفین درگیری با افزایش احتمال یک جنگ بزرگ می‌خواهند، از وقوع این جنگ جلوگیری کنند.
جمهوری اسلامی قبلا در سال ٢٠٠٦ تا ٢٠٠٨ در عراق از طریق افزایش جنگ‌های نیابتی و براه انداختن و مدیریت جنگ بین شیعه و سنی در این کشور عملا توانست، حضور آمریکا در صحنه سیاست این کشور را کم رنگ کند و در سال ٢٠١١ تا اکنون(٢٠١٩) در سوریه با همان سیاست افزایش خشونت توانسته است ، که اپوزیسیون اسد و کشورهای حامی این اپوزیسیون را به نوعی از میدان بدر کند و ماندگاری بشارالاسد در سوریه را حتمی نماید.
جمهوری اسلامی در سوریه با شکستن عمدی “خط قرمز” دولت آمریکا برای شکست اپوزیسیون سوریه از بمب شیمیایی استفاده کرد، همزمان با آن با تحویل بخشی از زراتخانه شیمیایی دولت اسد به جامعه بین الملل، از حمله احتمالی آمریکا به دولت اسد جلوگیری کرد. یعنی مدیریت یک بحران براساس قواعد بازی بزدل مدیریتی که جمهوری اسلامی در آن موفق بیرون آمد.
روزانه و بارها شنیده و دیده‌اید که روزنامه‌ها مانند کیهان ، وطن امروز، جوان و صداوسیمای جمهوری اسلامی و یا تحلیل‌گران وابسته به رژیم در کانال‌ها مختلف از این بحث کرده‌اند که حضور سپاه قدس در منطقه “سایه جنگ” را از ایران دور کرده است.
حضور ایران در کشورهای منطقه یک حضور سلبی است، جمهوری اسلامی از طریق مدیریت جنگ‌های نیابتی که خود او براه انداخته است، و از طریق تشکیل ، تقویت و هدایت گروههای تروریستی همچون حزب الله، حماس، حشدالشعبی و… توانست حضور آمریکا در عراق را کم اثر کند، حکومت بشار السد در سوریه را حفظ کند و لبنان را به جوانگاه خود تبدیل نماید و یمن را در دست بگیرد.
تماما رفتار جمهوری اسلامی در منطقه بر اساس بازی بزدل طراحی شده است و جمهوری اسلامی در این بازی با هدف قرار دادن امنیت به عنوان مهم‌ترین مطاع در یک کشور، به صورت تصاعدی خشونت علیه مخالفین خود در منطقه را افزایش داده و مرحله به مرحله آنها را به نوعی از میدان بدر کرده است.
جمهوری اسلامی با نمایش “شهر موشکی در زیر زمین” و با اعلام یک “راز بزرگ” توسط علی اکبر صالحی، رئیس سازمان اتمی ایران دست به بازی بزدل به صورت همزمان با اسرائیل، پادشاهی سعودی ، اتحادیه اروپا و آمریکا زده است؛ در این بازی جمهوری اسلامی به مشخصی امنیت این کشور‌ها و اتحادیه اروپا را هدف قرار می‌دهد.
در بازی بزدل “قدرت موشکی” و ” توسعه غنی‌سازی اورانیم” تنها کارتهای نیستند که جمهوری اسلامی با آن بازی کند.
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران مسئله ترانزیت مواد مخدر به اروپا و موضوع تروریسم در اتحادیه اروپا و مسئله پناهجو در اتحادیه را قبلا به عنوان تهدید علیه اروپا مطرح کرده بود.[4] او در سخنرانی خود که در ٨ دسامبر ٢٠١٨ و در دومین کنفرانس روسای مجلس ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه، چین و روسیه ایراد کرد، گفت: ” “از غربی‌ها انتظار نداریم که سهم‌شان را در ازای امنیت و ثباتی که برای آنها تامین کرده‌ایم، بپردازند اما بدانند که با تحریم ایران، به توانایی ما برای مبارزه با مواد مخدر و تروریسم آسیب می‌زنند. اگر توانایی‌های ما در مبارزه با مواد مخدر و تروریسم در خاستگاه آنها ضربه‌ای ببیند، شما نخواهید توانست از زیر آوار مواد مخدر، پناهجویان و بمب ها و ترورها به سلامت خارج شوید”.
این گفته‌های روحانی در چهارچوب همان بازی بزدل است، به مشخصی آنها مجموعه کارت ، نفوذ جمهوری اسلامی در گروههای تروریستی اسلامی، نقش جغرافیای ایران در ترانزیت مواد مخدر به اروپا، مسئله بحران پناهنده در اتحادیه اروپا، توانایی موشکی و توسعه برنامه بمب هسته‌ای جمهوری اسلامی را به عنوان کارتی تهدید در علیه امنیت اتحادیه اروپا، آمریکا، اسرائیل و سعودی بکار می‌برند.
در دور جدید بازی بزدل جمهوری اسلامی در هدف اصلی از این بازی اتحادیه اروپا است ، تا از این طریق جمهوری اسلامی به دو هدف مشخص دستیابند :
یک: تهدیدات امنیتی جمهوری اسلامی مسبب آن شود که فاصله سیاسی بین اتحادیه اروپا و آمریکا دوران رئیس جمهور دونالد ترامپ بیشتر شود، و از این طریق اروپا از پیروکردن سیاست‌های آمریکا علیه ایران خوداری نماید.
دو: جمهوری اسلامی در تلاش است که همزمان نوعی گرایش اروپا به سمت ایران را ایجاد کند، با ایجاد این گرایش ، جمهوری اسلامی سیاست “غرب بدون آمریکا” را که برای توسعه ، گذر از بحران اقتصادی و تثبیت هلال شیعه نیاز دارد، از ورطه نابودی نجات دهد.
در مرحله دوم بازی بزدل، جمهوری اسلامی سرنوشت بازی را به “زمان” ملحق کرده است، در تلاش است، فعلا با این بازی از افزایش فشار ائتلاف آمریکا_اسرائیل_ سعودی علیه خود جلوگیری کند و چون بە آن امید دارد که انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا برنده آن دونالد ترامپ نباشد، پس در عمل هدف دوم رژیم از طرح بازی بزدل در این مقطع جلوگیری از افزایش فشار آمریکا به ایران و گذر از مقطع زمانی آمریکای پرزیدنت ترامپ است.
بە تعبیری شفاف، جمهوری اسلامی بازی بزدل را به مشخصی علیه اتحادیه اروپا طراحی کرده است، و هدف اصلی در این بازی این است که اتحادیه اروپا در بحران کنونی از ایران حمایت کند، چون در غیر این صورت جمهوری اسلامی توانایی تحمل بحران کنونی را نخواهد داشت، و بازنده خواهد بود.
آیا جمهوری اسلامی در بازی بزدل برنده بیرون خواهد آمد؟
کارتهای جمهوری اسلامی در بازی بزدل زیاد است، اما به مشخصی چند مسئله دیگر در میان است که در تعیین برنده این بازی می‌تواند تاثیرگذار باشد:
یکم:
در بازی بزدل برنده اصلی کسی است که بیشتر و درست‌ترین اطلاعات را از جبهه مخالف داشته باشد، باتوجه به قدرت اطلاعاتی اسرائیل، چرخش پاکستان به طرف پادشاهی سعودی و همچنین قدرت اطلاعاتی آمریکا مشخص است، که در زمینه اطلاعات درست از جبهه مخالف، جمهوری اسلامی قدرت بسیار محدود‌تری را در مقایسه با رقیب‌های خود دارد.
دوم:
پاکستان و ISI، سازمان امنیت این کشور، از قدرت نفوذ بسیار زیادی در گروههای تروریستی اسلامی علی‌الخصوص گروه تروریستی اسلامی وابسته به مذهب تسنن برخوردارند، با چرخش این کشور به سمت جبهه سعودی_اسرائیل_آمریکا امکان استفاده ایران از گروههای تروریستی سنی در اتحادیه اروپا را بسیار کم کرده است، و استفاده گروە تروریستی شیعه برای انجام اعمال ترویستی در اتحادیه اروپا بازی بزدل را به ضرر ایران تغییر خواهد داد؛ پس در عمل جمهوری اسلامی با چرخش پاکستان در زمینه بکارگیری تروریسم در اروپا با چالش جدی روبرو شده است.
سوم:
نشست طالبان با دولت افغانستان و تاکید این دولت بر تلاش برای پایان جنگ ٤٠ ساله در این کشور و همچنین سیاست‌های توسعه افغانستان، زمینه تولید مواد مخدر در این کشور را کاهش خواهد داد و در چنین حالتی اهمیت ایران در خط انتقال مواد مخدر سنتی به اروپا کاهش پیدا خواهد کرد.
چهارم:
توانایی موشکی جمهوری اسلامی را باید با توانایی نظامی آمریکا و اسرائیل مقایسه کرد و باید به یاد داشت که حضور منطقه‌ای جمهوری اسلامی و تحقق هلال شیعه، به منزله شکلگیری یک تهدید امنیت دائمی علیه امنیت اسرائیل و پادشاهی سعودی است و اسرائیل دارای زراتخانه هسته‌ای است، و سعودی هم یک ابر قدرت نفتی در جهان محسوب میشود.
پنجم:
جمهوری اسلامی در ورطه ابر بحرانهای کشنده داخلی قرار گرفته است و این موضوع مسبب آن شده است که تمام کارتهای این رژیم در بازی‌های بین المللی با چالش زمان روبرو شوند بدین معنی که اگر در زمان مناسب بکار گرفته نشوند به کارت سوخته تبدیل خواهند شد، و جمهوری اسلامی اگر نتواند جلوی ابر بحرانهای همچون ورشکستگی آب، بحران چند وجهی اقتصاد، عدم مشروعیت اجتماعی و فساد ساختار را بگیرد؛ گمانی نیست که نخواهد توانست در سطح بین المللی موفقیتی را کسب کند.
نکته مهم در این زمینه این است که بحرانهای بین‌المللی جمهوری اسلامی بر بحرانهای داخلی تاثیر هم‌افزایی دارند، و جبهه مخالف جمهوری اسلامی در تلاش است، از طریق تشدید بحرانهای داخلی قدرت بین‌المللی رژیم را کاهش دهد، پس جبهه مخالف بر تشدید بحرانهای داخلی تاکید دارند، و توانای تشدید این بحران‌ها را هم دارند.
بر همین دلیل است که سری دوم تحریم‌های آمریکا طراحی شده است و در واقع تحریم‌های دوم در چهارچوب بازی بزدل و برای جلوگیری از جنگ احتمالی با جمهوری اسلامی طراحی شده است.
مشخص است که این تحریم‌ها بر کلیه بحرانهای داخلی جمهوری اسلامی اثر مستقیم و هم‌افزا دارد.
ششم:
تا حال اسرائیل، سعودی و آمریکا بعد از انتخاب پرزیدنت ترامپ، برپایه قواعد بازی بزدل با جمهوری اسلامی رفتار کرده و در این زمینه گاها حتی از جمهوری اسلامی پیش زده‌اند.
موشک باران مراکز وابسته به سپاه و عوامل آن در سوریه توسط اسرائیل و قبول رسمی مسئولیت آن توسط دولت این کشور مهم‌ترین نمونه در این زمینه است.
به تعبیر دیگر اسرائیل با این موشکباران می‌خواهد بگوید که ما هم فرمان ماشینمان را به بیرون پرت کرده‌ایم.
هفتم:
حضور منطقه‌ای جمهوری اسلامی که در مناقشات کنونی هدف اصلی مخالفین خروج جمهوری اسلامی از کشورهای اسلامی_عربی است ، حتی تهدیدی علیه کشور حامی این رژیم، یعنی روسیه است. پس در واقع هرچند روسیه در تلاش است، کارت ایران را علیه آمریکا و اروپای غربی بکار بگیرد، اما این کارت برای خود روسیه نیز یک تهدید بلاقوه محسوب میشود و مشخص است که روسیه از افزایش قدرت آن جلوگیری خواهد کرد، و برهمین اساس است که روسیه موافق ماندن ایران در سوریه نیست.
باتوجه به این مسائل احتمال اینکه ایران از بازی بزدل برنده خارج شود، بسیار کم است ، اما این احتمال وجود دارد که این بازی خاورمیانه را با جنگی بسیار بزرگ روبرو کند.
آگری اسماعیل نژاد
[1] https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/11/18/1942561/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9-%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84
[2] https://www.khabarfoori.com/detail/823346/%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%85%D9%84%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%D8%AF
[3] بیلیس جان و دیگران، استراتژی معاصر نظریات و خط مشی‌ها، هوشنگ میرفخرایی، ١٣٦٩ ، تهران: وزارت خارجه
[4] http://www.bbc.com/persian/iran-46493905
