Lourie Mylroie
دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی ژووری بازرگانی نێودەوڵەتی ئەمڕۆ پێنجشەممە بڕیارێکی لە بەرژەوەندی عێراق و دژی تورکیا دەرکرد. کاریگەری دەستبەجێی بڕیارەکەی دادگا بریتییە لە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوت بۆ تورکیا لە هەرێمی کوردستانەوە، هەروەها لە عێراقەوە بە شێوەیەکی دروست.
لە ڕاستیدا کەیسەکە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ نۆ ساڵ لەمەوبەر- بۆ ساڵی ٢٠١٤، کاتێک نوری مالیکی سەرۆکوەزیرانی عێراق بوو. ئەوە هەمان ساڵ بوو کە داعش لەناکاو سەریهەڵدا و دەستی بەسەر یەک لەسەر سێی عێراقدا گرت و هەڕەشەی لە هەردوو بەغدا و هەولێر کرد و مالیکی ناچار بوو دەست لەکار بکێشێتەوە، ئەمەش وەک مەرجێک بۆ پشتیوانی ئەمریکا لە دژی ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە.
لە دۆسیەکەیدا لەبەردەم ICC-ICA، بەغدا ڕێککەوتنێکی سەردەمی سەدامی بەکارهێنا- ڕێککەوتنێکی ترانزێتی بۆری لەگەڵ تورکیا- بۆ ئەوەی دۆسیەکەی بخاتەڕوو. ڕێککەوتنی ساڵی 1973 ڕەنگدانەوەی ئەوپەڕی ناوەندگەرایی حکومەتی عێراق بوو لەژێر دەسەڵاتی ڕژێمی بەعسدا، هەروەها مەرجی ئەوەشی خستەڕوو کە بەغدا دەبێت ڕازی بێت بە هەموو هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بۆرییەوە.
ڕەنگە کەمێک سەیر بێت کە دادگایەکی نێودەوڵەتی دەتوانێت نۆ ساڵ بخایەنێت تا بڕیار لەسەر کەیسێک بدات، بەتایبەتی کە لەوانەیە لەو نۆ ساڵەدا زۆر شت بگۆڕێت. جگە لەوەش دادگا پشتی بە حوکمێکی پەنجا ساڵە بەستبوو، لە دەسەڵاتێکەوە کە ئیتر بوونی نییە!
سەرەڕای ئەوەش، لە ئەنجامی حوکمەکەیدا، تورکیا پەمپکردنی نەوتی خاوی لە هەردوو حکومەتی هەرێمەوە ڕاگرتووە کە لە ڕێگەی بۆری جەیهانەوە 370 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا هەناردە دەکرد و هەروەها لە حکومەتی فیدراڵیشەوە کە 75 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا هەناردەی دەکرد.
بەڵام ئێستا لە بەغدا حکومەتێکی زۆر جیاواز هەیە و پەیوەندی نێوان بەغدا و هەولێر زۆر باشتر بووە. لەڕاستیدا سەرۆکوەزیرانی عێراق، محمد شیا ئەلسودانی بە پاڵپشتی هەولێر هەڵبژێردرا، بە تایبەتی پاڵپشتی گەورەترین پارتی کوردستانی پارتی دیموکراتی کوردستان و سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، مەسعوود بارزانی.
لەبەرامبەردا سودانی ڕێز و ڕێز و ڕێز و ڕێز و ڕێزی زۆری خۆی بۆ سەرکردەی کورد دەربڕیوە و بە “یەکێک لە پایەکانی سیاسەت لە عێراق” ناوی بردووە، کە “ڕۆڵێکی زۆر گرنگ دەگێڕێت لەو لێکتێگەیشتن و هاوپەیمانییانەی کە ڕێگە بۆ پرۆسەی سیاسی خۆش دەکەن”. لە عێراق”.
ئێستا هەولێر لەگەڵ بەغدا سەرقاڵی گفتوگۆیە لەسەر چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ بڕیارەکەی دادگا، هەروەها چۆنیەتی چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانیان لەسەر بودجە، مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمیش لە تویتێکدا گەشبینی خۆی لە تویتێکدا نووسیوە کە دەتوانن بەسەر ئەو کێشانەدا زاڵبن کە بەهۆیەوە دروستبووە بڕیارەکە.
پشتیوانی ئەمریکا بۆ دانوستانەکانی کورد و عێراق
ڕۆژی دووشەممە لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بە بڕیارەکەی ICC-ICA، پاتەل داوای لە تورکیا و عێراق کرد هەناردەکردنی نەوت دەستپێبکەنەوە، هاوکات پاڵپشتی بۆ گفتوگۆکانی نێوان بەغدا و هەولێر دەربڕی.
پاتەل گوتیشی: “لە دوای ئەو بڕیارە، داوامان لە حکومەتەکانی تورکیا و عێراق کردووە، کە ڕێڕەوی نەوت لە ڕێگەی بۆریی عێراق-تورکیا دەستپێبکەنەوە”. “پچڕانی دابینکردنی وزەی جیهانی خزمەت بە بەرژەوەندی کەس ناکات.”
ئاماژەی بەوەشکردووە، “هەروەها تێدەگەین کە حکومەتی هەرێمی کوردستان لە گفتوگۆدایە لەگەڵ حکومەتی عێراق بۆ دۆزینەوەی ڕێگایەکی قبوڵکراوی هەردوولا بۆ پێشەوە لەسەر پرسە پەیوەندیدارەکانی بودجە و هایدرۆکاربۆن. وەک لە میانی لیژنەی باڵای هەماهەنگی نێوان ئەمریکا و عێراق لە مانگی شوبات لە واشنتۆن باسکرا” پاتەل زیادی کرد، “ئەمریکی. بەرپرسان بەردەوامن لە داواکردن لە حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان کە کێشەی بودجە و هایدرۆکاربۆنەکانیان بە شێوەیەک چارەسەر بکەن کە سوودی بۆ هاوڵاتیانی عێراق هەبێت”.
بەم شێوەیە تا ئەو ڕادەیەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا کاریگەری لەسەر ئەو گفتوگۆیانە هەیە، دەبێتە هۆی چارەسەرکردنی خێرای ناکۆکییەکان و زووترین دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت.
جگە لەو ڕەچاوکردنانەی کە پاتەل ئاماژەی پێکردووە، هێرشی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکرانیاش هەیە. وەڵامی ڕۆژئاوا- بۆ سزادانی هەناردەکردنی وزەی ڕووسیا-، لە ئاستی نێودەوڵەتیدا، نرخی بەرزی خستۆتە سەر پێشخستنی بەردەستبوونی دابینکردنی وزە. هەرێمی کوردستان بەدەر لە کۆت و بەندەکانی دەرەکی دەتوانێت بەشداری خۆی بکات و بە دڵنیاییەوە هەوڵی ئەوە دەدات.
