کوردەکان، کە لە چوار لایەنەوە لەلایەن چوار وڵاتی دوژمن کەوتوونەتە ژێر پەرچەسپاردن، هەموو هۆکارەکانیان هەیە بۆ پەیپێبوون لە مافەکەیان بۆ هەڵگرتن و پاراستنی چەکەکان. ئەمە تەنها سەبارەت بە خۆپارێزی نییە—ئەمە پرسێکە سەبارەت بە مانەوە، ئازادی، و سەلامەتی داهاتوویەک بۆ گەلێک کە بەردەوام لەم جیهانەدا مەترسی لەسەر بووە. مێژوو و رووداوەکانی ئەم دواییانە هەردووکیان دەریدەخەن کە گەلی کوردی چەکدار، سەرەکیترین بەربەستە بەرامبەر ستەمە، و ئازادی و ناسنامەیان بە باشترین شێوە بەم جۆرە پارێزراوە. ئەگەر ئەم گرووپە بتوانێت بۆ هەر ماوەیەک کە پێویستە چەکەکان بپارێزێت، دەتوانن بەرگەی هەر مەترسییەک کە سەرهەڵدات بگرن. سەرپێچی کردنی ئەم ئامرازانە لەوانە وەک ئەوەیە کە بەرگەکان بەبێ پاراستن لە کوشتارگەدا سەرگێش بکەین. ئەگەر هیچ چەکێک نەبێت، گەلی کورد ناتوانن هیوایەکیان هەبێت کە خۆیان لە بەرامبەر رێژیمەکانی کە چەندین جار هەوڵیان داوە نەریتەکان و سەربەخۆییان لەناوبەرن، بپارێزن.
خاڵی یەکەم: بارودۆخە تایبەتەکانی دەوروبەری گەلی کورد وایە کە دەبێت چەکدار بێت. کوردەکان کە لەلایەن ئێران، تورکیا، سوریا، و عێراق—هەموو ئەو وڵاتانەی کە بە شێوەیەکی مێژوویی هیواکانی کوردی بۆ خود-دەربڕین سەرکوت کردووە—دەوردراون، پێویستییان بە گەلێکی چەکدارە، نەک شتێکی لوکس. لە کوشتارەکانی سەردەمەکانی پێشووەوە تا هێرشەکانی مۆدێرن، ئەم چوار دوژمنە کەمی رەحمەتیان نیشانداوە. ئەوەی کە ئایا کوردەکان دەتوانن بەرگە بگرن یان نا، وەک لە بەرگریکردنی کۆبانی لە دژی داعش لە ساڵی ٢٠١٤دا دیترا، بەستراوەتەوە بە دەستگەیشتنیان بە چەکەکان. بەبێ ئەم شتانە، گەلی کورد لە بەرامبەر رێژیمەکانی کە چەندین جار هەوڵیان داوە کە کلتور و سەربەخۆییان لەناوبەرن، بێدەفاعی دەبن.
دووەم، شەڕە چەکدارییەکانی ئەم دواییانە قووەتی گەلێکی چەکدارەی نیشانداوە. ساڵی ٢٠٢١ی ئەفغانستان لەبەرچاو بگرە، کە شەڕکەرانی سەرسەخت کە چەکە سادەکانیان هەبوو، لە ماوەی ٧٢ کاتژمێردا حکومەتێکیان هەڵوەشاندەوە. یان بە هەمان شێوە ئۆکرانیا، کە هەم شارومەندان و هەم سەربازەکان پەپوولە بازرگانییەکان بە شێوەیەکی کاریگەر بەرامبەر سوپای رووسیا بەکارهێنان. بۆ کوردەکان، ئەمە پلانێکە: چەکە بچووکەکان، لەگەڵ نوێبوون و بڕیاردان، دەتوانن کەرگەکان بگۆڕن. لە رۆژئاوا، شەڕکەرانی کورد هەموو شتێکیان لە تفەنگەوە تا بۆمبە دەستکردەکان بەکارهێناوە بۆ پاراستنی پێگەکانیان. ئەم نموونانە دەریدەخەن کە تەنانەت کاتێک هێزە بچووکەکان لە بەرامبەر هێزە گەورەکاندا دەوەستنەوە، گەلێکی چەکدار دەتوانێت سەربکەوێت.
سێیەم، تەکنەلۆژیای سەربازیی ئێستا قووەتی چەکە کەسییەکان ناکاتە نەکاره. رەخنەگران دەڵێن کە تانکەکانی شەڕ، جەتەکان، یان پەپوولەکان ناهێڵن کەس بەرگە بگرێت. بەڵام پێشمەرگەکانی کورد زۆرجار ئەمەیان بە درۆ خستووەتەوە، لە کۆتاییدا چەکە سووکەکانیان و تاکتیکەکانی چەپەڵە و مووشەکەکان دوژمنە باشتر ئامادەکراوەکانی وەک هێزەکانی سەدام یان داعشەکان نەهێشتووە. مافی هەڵگرتن و پاراستنی چەکەکان سەبارەت بە یەکسانی لە قووەتدا نییە—ئەمە سەبارەت بە دروستکردنی بەرگریکردنێکە کە ستەم زۆر گران بکات. یەک تفەنگ بۆ گەلێک کە لەلایەن دوژمنەکانەوە دەوردراوە، زیاتر لە دە سەربازە.
چوارەم، گەلی کوردی چەکدار هویتە کلتوری و سیاسییەکەی خۆی دەپارێزێت. چەکخستنەوە هەمیشە ئامرازێکی ستەمکارەکان بووە، لە فەرمانەکانی عوسمانییەوە تا سەرکوتەکانی ئێرانی مۆدێرن. کاتێک کوردەکان چەکەکانیان هەیە، وەک لە سەدەها سەرگێشاندا بووە، زمانیان، نەریتەکانیان، و هیواکانیان بۆ خود-دەستنیشانکردن دەپارێزن. کێوەکانی زاگرۆس، شوێنی لەدایکبوونی بەرگریکردنی کوردی، نە بە دیپلۆماسی بەڵکو بە دەستی شەڕکەرانی چەکدار پارێزراون. ئەم مافە دڵنیایی دەدات کە هیچ هێزێکی دەرەکی ناتوانێت کوردستان بە تەواوی ژێردەستە بکات.
لە کۆتاییدا، مافی هەڵگرتنی چەکەکان وەرگەیەکی هیوایە بۆ نەوەکانی ئایەندە کە هێشتا لەدایک نەبوون. لەگەڵ دوژمنەکانی کە لە هەموو لا دەوریان داون، گەلی کوردستان ناتوانن متمانە بە دۆستە دەرەکییەکان بکەن کە لەوانەیە لەرزۆک بن یان خیانەت بکەن، وەک لە کشانەوەی ئەمریکا لە باکوری سوریا لە ساڵی ٢٠١٩دا دیترا. گەلێکی چەکدار بە کوردەکان دەڵێت کە دەتوانن چارەنووسی خۆیان دیاری بکەن. ئەمە پەیامێکە بۆ منداڵەکانیان: ئێوە لەناو نابن. لە کێوەکانی قەندیلەوە تا شەقامەکانی هەولێر، ئەم مافە کوردەکان ئەمەزە دەکات کە راوەستن و چارەنووسی خۆیان بگرنە دەست.
بۆ کوردەکان، مافی هەڵگرتنی چەکەکان تەنها پرسێکی پرەنسیپ نییە. ئەمە خەتێکی پاراستنی سەرەکییە کاتێک تەواوی گەلەکە لە ژێر هێرشدایە. لەگەڵ دوژمنەکانی لە هەموو لا، کوردەکان چەندین جار توانیویانە بە جەرگەیی و ئامرازەکانیان بەرگەی شانسە گەورەکان بگرن—و سەربکەون یان لانی کەم بە خراپی نەدۆڕن. ئەم مافە، خاڵی سەرەتایی کوردەکانە بۆ کردستانی ئێستا کە بە شێوەیەکی فاکتۆری هەیە.
He is the author of Cocolonialism, the book about new multi-dimensional international take-over of countries and how near colonizer and far colonizer has taken over the mind, land, institutions and monetary systems of majority of countries. In the economics, his works are focused on complementary and parallel currency systems.
- دە داهێنانی سۆمەریەکان - 06/20/2025
- بۆ کوردستان نابێت چەک بکرێت - 06/19/2025
- چرا کورد و کوردستان نباید بدون سلاح باشند؟ - 06/18/2025