پلانی تورکیا دژی ئیسرائیل

حەسەن بڵدرچی

هەر یەک له ئیسرائیل و تورکیا و ئەمریکا بیر لە دروستکردنی پرۆکسی دەکەنەوە و لەسەر بنەمای ئەوە ڕژێمی نوێی سوریایان بنیات ناوە.  ئەمە کارەساتە. بینای بەرگری ڕژیمی نوێ و بینای سەرۆکایەتی کۆمار ڕووخێنرا.  ئەمریکا و تورکیا سەریان لێ شێواوە. لە شوێنێکدا ئیسرائیل گوێ لە ئەمریکا دەگرێت وا بازاڕێکی بۆ باڵادەستی و سەربازی بێت. ئەمریکا لەودیو ئاوەکان و ئیسرائیل کە لە ناودڵی دۆزەخدا دەژین لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست نیگەرانی ئەمنی جیاوازیان هەیە.  ئەمریکا تەحەمولی ڕژێمی جەولانی دەکات بەهۆی بازرگانیکردن بە ملیارەها دۆلار لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی لە کەنداو و سعودیە. بەڵام ئیسرائیل بیر لە ئاسایشی خۆی دەکاتەوە.

چەند هۆکارێک هەیە بۆ ئەوەی ئەمریکا تەحەمول بە بەرژەوەندییەکانی تورکیا بکات لە سوریا.  تورکیا ڕژێمی ئەسەدی ڕوخاند. ئەمەش هۆکارێکە بۆ ئەوەی ئەمریکا تا ڕادەیەک لە هەژموونی ئیدارەی تورکیا کە ڕژێمی ئەسەدی ڕووخان لە سوریا، ڕازییە.  ئەمەش هۆکاری سەرەکی بوو بۆ ئەوەی نوێنەری ئەمریکا باراک بەرگری لە بەرژەوەندییەکانی ڕژێمی تورکیا لە سوریا بکات. لەناوبردنی کورد و دروز لە لێدوانەکانی تۆم باراکدا دیاره. ئەمریکا هیچ پەیوەندییەکی فەرمی لەگەڵ کوردەکانی سوریادا نییە. فرۆشتنێکی چەک و چۆل نییە، بۆ ئەوەیە لە دەستووری سوریادا کورد، جێگەیەکی نییە.

کاردانەوەی توندی ئیسرائیل بەرامبەر کۆمەڵکوژی دروزی، دوای دەستەبەرکردنی ئەو فەرمانە لە ناوچەی دروزی، ڕێگری لە ئۆپەراسیۆنی پلان بۆ داڕێژراوی دەمشق دژ ڕۆژائاوا کرد. ئەم خەونە خەونی تورکیایە. ئەو ئیدارەیەی کە دەیویست ناسنامەی کورد بە هەرزان لە تورکیا له چاڵ بنێت، بیری لەوە دەکردەوە کە ناسنامەی هەرزانێکی هاوشێوە بۆ کورد له سوریا داپۆشێت.

وەزیری بەرگری تورکیا ئەمڕۆ بەیاننامەیەکی هەیە و دەڵێت: “بەردەوام دەبین لە شەڕکردن لەگەڵ تیرۆریستانی SDF”.

ئامانجی دەوڵەتی تورکیا کە هەوڵی بە تورکیکردنی کێشەی کورد لە تورکیا دەدات، بەعەرەبکردنی کێشەی کوردەکانی سوریایە. بۆ ئەمە کورد لەگەڵ عەرەب تێکەڵ دەکەن.  ئەمەیە پلانەکە. دەوڵەتی تورکیا دەیەوێت بەس ئەمن و ئاسایش بۆ عەرەب بمێنێتەوە. کورد بێ چەک، سووتراو، بێ پێگە، ئەمەیە پاداشتی تورک بۆ کورد له سوریا.

ئیسرائیل بە هێرشەکانی دوێنێ ئەم پلانەی تورکەکانی تێکدا.  جەولانی بە باڵێکی شکاوی قۆڵی شکاند. دروزی عاشقی ئەو باندانە بوو کە سمێڵیان بڕی.  نادادپەروەرییەکی تورکیایە کە وایکردووە ئیسرائیل ئەوەندە چاونەترس و شەڕانگێز بێت لە سوریا.  تورکیا بۆ عەلەوی و دروزی و کورد لە ڕژێمی سوریا جێگایەکی نییە. سیاسەتەکانی تورکیا بەختی سەرکەوتنیان نییە. چونکە ئەم سیاسەتانە عەدالەت و دادپەروەرانە نین و ئیسرائیلتان هەیە بەرامبەریان.

ئیسرائیل نایەوێت ڕژێمی دیمەشق زاڵ بێت بەسەر هەموو سوریادا.  تەقەکردنەکانی دوێنێ لەم بابەتەدا پلانی بۆ کرابوون. تورکیا دەیەوێت ڕژێمی تیرۆریستی لە دیمەشق زاڵ بێت بەسەر ناوچەی ڕۆژئاوا و دروزی، و وڵات بەعەرەب بکات.  ئەمە جیاوازی نێوان ئیسرائیل و تورکیایە.