ناشنيده هايي از تاريخ هنر
زرياب ايراني – زرياب كوردی
نام داده شده عربي او ابو الحسن علي ابن نفيه ، و نام هنري و اشتهارش زرياب بود . در كتب تاريخ موسيقي قديم و جديد در ايران و جهان از او به عنوان موسيقيدان ايراني نام برده ميشود . در ٧٨٩ ميلادي بدنيا امد و در سال ٨٥٧ وفاتش ثبت گرديده . نوازنده بربط ( عود) بود . فارابي از دو عود نام ميبرد ؛ عود جاهليت و بربط ايراني كه نام عود جاهليت را بر خود ميگذارد . زرياب شاگرد اسحق موصلي و از نوازندگان طراز اول دربار هارون بود . شاعر، خواننده ، نوازنده و اهنگساز بود و در كنار موسيقي و شعر از علوم ستاره شناسي ، خطاطي و بسياري ديگر نيز بهره داشت . او به تكوين ساز عود با اضافه نمودن سيم چهارم و همچنين تغييراتي در نوع سيم و مضراب ميشود و مورد توجه موسيقي پژوهان زمان خود و دربار قرارميگيرد . اين توجه باعث حسادت و اختلاف استادش اسحق موصلي با او ميشود تا بدانجا كه او مجبور به ترك دربار هارون شده و به عنوان موسيقيدان برجسته در دربار عبدالرحمان در كوردباي اسپانيا مستقر ميشود .
اولين مدرسه موسيقي عود و يا لوت را تاسيس مينمايد و بنيان موسيقي متاثر اندالوز را از موسيقي ايران و شرق ميگذارد كه بعد ها تبلور خود را در موسيقي فلامنكو نشان ميدهد . فرزندان او نيز پس از مرگش مكتب و سبك او را ادامه ميدهند . نكته جالب در اين است كه زرياب و استادش اسحق موصلي هر دو كورد بودند و اساتيد برجسته موسيقي ايراني در زمان خود . بگفته جرج فارمر در ان دوره دو بربط خراساني و كوردی از مهمترين بربط ها و به مثابه سازهاي رسمي با نوازندگان برجسته خود بودند . اصول تئوريك و مقامي موسيقي زرياب و استادش اسحق موصلي همان اصولي بودند كه فارابي انها را بر اساس موسيقي ايراني زمان خود تدوين نموده بود كه زبان مشترك موسيقي و مدگردي در امپراتوري اسلامي گرديد . يك تئوري مقامي مشترك از شمال افريقا تا اندالوز اسپانيا . زرياب ايراني عنوانيست كه اين نوازنده و موسيقيدان كورد از خود در كتب تاريخ موسيقي برجاي نهاد و بسياري بر اين اعتقادند كه حضور او در اسپانيا سبب ساز تحولات عظيمي در طرح موسيقي سازي اروپا گرديد . بلا بارتوك در اوايل قرن بيست در سفري تحقيقي به اسپانيا با ديدن نوازندگان دوره گرد و بيمايه با حسرت ميگويد ؛ كجاست ان موسيقي و مكتب اموزشي زرياب ايراني . در سال ١٩٨٨ بەدعوت اكادمي دوستداران گيتار والنسيا براي يكهفته كلاس اموزشي و كنسرتي نيز در انجا برگزار ميكنم ، در پاسخ به پرسش خبرنگاري كه با طنز ميپرسد چگونه يك ايراني به مهد گيتارنوازان مي ايد من نيز با طنز و اما با واقعيت در خود نهفته ميگويم : قرنها پيش اجداد من موجب شدند تا اين ساز بدين سان در دست شما شكوفا گردد و من امدم تا ميراث اجداديم را بگيرم .
باري فراموش نكنيم كه زرياب ايراني كه در زبان اسپانيايي او را پاخارو نگرو هم خطاب ميكردند (پرنده سياه ) يك موسيقيدان كورد و يا كرد- ايراني بود و سهم اين مردم و فرهنگ را در ساختن بناي فرهنگ و هنر اين مرز و بوم نبايد ناديده انگاشت.
سیروس ملکوتی
http://www.bokan.de/laperekan/nuseran/Braym/qeredaxi%20kamkarekan%20xalqi.pdf
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=2004805829639813&set=a.469330109854067&type=3&theater
